Ўзбекистон республикаси халқтаълими вазирлиги

2.1.2 Амаллар
Одатда IDEF0 да функция деб аталадиган ҳатти-ҳаракатлар ёки кириш параметрларини (хом-ашё, маълумот, ва ҳоказоларни) чиқишга узатадиган қайта ишлайди ва ўтказади. IDEF0 моделлари тизимни бир неча марта акс эттиргани учун иерархик (ички) функциялар, биринчи навбатда тизимни бир бутун сифатида тасвирлайдиган функция – контекст функциясидир. Функциялар диограммаларда номланган тўртбурчаклар ёки функционал блок каби тасвирланади. IDEF0 га функция номи IDEF3 да номлр билан ислохатлардаги бошланғич қоидалар бўйича танланади. Яъни феллар ёки феллардан ясалган отларни қўллайди.Номларни шундай танлаш керакки улар тизимни моделлаштириш учун танланган нуқтаи назаридан қараши керак. Функциянинг блокка доир мисол 2.2 - расмда тасвирланган. Юқорида IDEF0 моделларини тахланган блокларнинг иерархик кўпҳад шартига аниқладик. Ихтиёрий блок унинг ташкил этувчиларига декомпазиция қўлланиши мумкин. Декомпозицияни кўпинча юқоридан пастга моделлаштириш билан эслашади, лекин бу тўғри эмас. Функционал декомпазицияни "ташқаридан - ичкарига" моделлаштириш каби аниқлаш тўғрироқдир,бунда биз тизимни пиёз каби қараш ёки кетма-кет, қаватма-қават ечилади.

2.2 – расм IDEF0 функционал блоги
Функция блокининг мисоли берилган 2.2. расмда биз IDEF0 моделини қуйидагича аниқладик. Ички блокларнинг иерархик тўплами ҳар қандай блок блокланиши мумкин. Функционал IDEF0-ни блоклаш блоклари мавжуд. Одатда моделлаштириш билан боғлиқ "юқоридан пастга" ҳаракатланиш ажратилади, лекин бу тўғри эмас.


2.1.3 Чегаралар ва муносабатлар
Фойдали бўлиши учун ихтиёрий блокни тасвирлаш у минимал тарзда узоқда ўзида обектларни тасвирлашни мужассамлаштириш керак, уни блок ўз иши (чиқиш) натижасида (кириш) яратилади ва ишлатиладиган ёки ўзгартириладиган блок ечим обектларини ўзида мужассамлаштирилади.
IDEF0 да шунингдек бошқариш ва бажарилиш механизми моделлаштирилади. Бошқариш деганда кириш чиқишга ўзгарадиган блокка таъсир кўрсатувчи обектлар тушунилади.
Бажариш механизми-бу ўзи ишлатилмай туриб киришни чиқаришга бевосита ўзгартиришни амалга оширадиган объеклар ҳисобланади.
IDEF0 диаграммаларида мавжуд ахборот категорияларини тасвирлаш учун ICOM аббревиатураси мавжуд, у 4 та бўлиши мумкин бўлган стрелкани акс эттиради.
I (Input) – кириш жараён бажарилишида ишлатилади.
C (Control) – бошқариш - бажарилиш жараёнида таъсир қилувчи чекловлар ва йўриқномадир.
О (Output) – чиқиш чараёни бажарилиши натижасидир.
М (Mechanism) – бажарилувчи механизм, жараённи бажарилишида қўлланилади. Аммо ўзидан-ўзи ишлатилмайди.
2.3-расмда IDEF0 да 4 та мумкин бўлган стрелка турлари кўрсатилган , ҳар бир тур ўз томони функционал блокини бирлаштиради.
Функционал блокнинг ён томонига уланади.

2.3 – расм. Ҳар бир ўқ ўз томонидан функционал блокка боғланади
Стрелкани номлаш учун қоидадагидек от туркумидаги сўз ишлатилади. Стрелкалар одамларни, жойни, нарсани,ғояни ёки воқеаларни тасвирлаши мумкин.
Функционал блок ҳолатидаги каби диограммада стрелкаларга берилган комлар тасвирланганлар кутибхонага тушинарли бўлиши учун зарурий шартлардан бири ҳисобланади.
Хар бир стрелканинг матин кўринишидаги аниқ ва фойдали модел қуриш учун критик фактор бўлиши мумкин.
Кириш стрелкаси. Кириш учун чиқиш учун ишлатилувҳи ёки ўзгарувчи функционал блокида хомашёни ёки ахборотни тасвирлайди. Кириш стрелкаси доимо тўртбурчакнинг чап томонига йўналктирилган бо;лади, у IDEF0 функционал блокида белгиланади. Диограммада кириш стрелкаларининг бўлиши шарт эмас негаки айрим блоклар ҳеч нарса ишлатмайди ва ўзгартирмайди.
Киришга эга бўлмаган блокка мисол сифатида “раҳбариятгни қарор қабул қилиши” хизмат қилиши мумкин, бу ерда қарор қабул қилиш учун бир нечта факторлар хизмат қилади, лекин уларнинг бирортаси қарор қабул қилиш натижасида ўзгартирилмайди ва ишлатилмайди.