%збекистон Республикаси Хал3 Т1лими Вазирлиги


SOVETLAR IMPERIYaSINING TANAZZULGA YuZ TUTIShI VA



Download 0,69 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/31
Sana01.01.2022
Hajmi0,69 Mb.
#290996
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   31
Bog'liq
ozbekiston tarixi

 SOVETLAR IMPERIYaSINING TANAZZULGA YuZ TUTIShI VA 

O`ZBEKISTON 

 

REJA



 

 



. Sobiq SSSR da ma`muriy buyruqbozlik boshkarish tuzimining shakllanishi 

 

 





-





  yillarda  Sovet  tuzimining  O`zbekiston  va  Qoraqalpog`istonda  yuritgan  qatag`onlik 

siyosati 

 






-



 yillarda zielilarning ta`qib qilinishi 



 





-yillarda qatag`onlikning yana da kuchayshi va uning oqibatlari. 

 

 

Turkiston  xalqlarining  mustabid  Sovet  xokimiyatining  shovinistlik  siyosatiga  karshi  yuritgan 



istiqlolchilik  kurashi  markaziy  organlarni  Turkistonda  tashkiliy  jixatdan ba`zi  uzgartirishlarni  amalga 

oshirishga majbu kildi. 



 yil aprel oyida turkiston Avtonom Sovet Sotsialistlik Respublikasi tuzilib, 



u RSFSR tarkibiga kushtildi. 

 

O`zbekiston  va  Qoraqalpog`iston  Sovetlar  davrida  markazga  buysinuvchi  xam  olie  etkazib 



beradigan mustamlaka ulka bulib qoldi. 



-yillarning 



-yarmida bir butun Turkiston parchalanib 

kizil 


imperiyasining

  ma`muriy-xududiy  qismiga  oylantirildi.  Oktyabr`  tuntarishidan  keyingi  dastlabki 



kunlarda  bol`sheviklar  mahalliy  ulkalar  xalklariga  kupdan  kup  va`dolar  bergan  bulsolarda,  aslida 

bularning hammasi kuruk tashvikot bulib qog`oz yuzida qoldi. Xalklarimiz o`z takdirini o`zi belgilash 

xukukidan maxrum etildilar. 

 

Sovetlar  rasman  milliy  respublikalari  tashkil  etgan  bo`lsalar  da,  amalga  imperiyani  saqlab 



qoldilar. 

 





 yillarda sobiq SSSR da totalitar (mustabid) va avtoritar tizim shakllandi. 

 

Totalitar ya`ni mustabid tizim deganga ma`muriy-buyruqbozlikka asoslangan boshqaruv uslubi, 



yagona  partiyaning  xukmronligi,  aholining  hokimiyatdan,  hokimiyatning  esa  aholidan  yiroqlashuvu, 

siesiy  faoliyatinig  ta`qiqlanish,  konunlarning  oeq  osti  kilinishi,  targ`ib  kiluvchi  organlarning 

mavjudligi va shaxsning siesiy jihatdan xukuksizligi tushuniladi. 

 

Avtoritlar  so`zining  ma`nosi  ham  shunga  yakin  bulib  davlatni  boshqarishda  yagona  bir 



kishining  xukmronligi,  aholi  ustidan  chegarasiz  nazorat  va  zuravonlikning  mavjudligi  ijtimoyi 

xaetining siyosatlashuvi tushuniladi. 

 

Turkistondagi rahbar xodimlar, xususan T.riskulov (Turkiston MIK raisi) boschiligidagi milliy 



kommunichtlar,  turkiston  mustaqilligi  va  uning  o`z  takdirini  o`zi  belgilashdek  demokratik  tamoyillar 

uchun kurash boshladilar. 

 

T.Risqulov  ulkada  ulug`  davlatchilik  shovinizmi,  burjua  millatchiligi  yuzaga  kalaetganligi 



tug`risidagi  masalalarni  kutarib  chiqdilar.  F.Xudaev  partiya  ichidagi  toxat  qilib  bulmas  xalatlarni 

kursatib  utdi.  Ushbu  vatanparvarlarning  chiqishlari,  keyinchalik  ularni  jismoniy  yo`q  kilishda  ayblov 

uchun asos buldi. 

 

Turkistonning  sotsial-iqtisodiy  rivojlanishi  borasida  bildirilgan  muqobil  fikr  mualliflari 



millatchilikda  ayblandilar.  ayni  shu  damlarda  Uzbekistonning  ilg`or,  xurfikrli  farzandlari 

inog`olovchilik



 





  lar  guruhi



qosilmovchilik

  kalbi  guruhbozlikda  va  davlatga  karshi 



millatchilikda  ayblanib  qatag`on  kilindilar. 



  yillarning  oxiriga  kelib  respublikada  mustabid  tuzum 



uzini tuliq avj oldi. 

 





  yilda  mashhur  jadidchi,  ma`rifatparvor  Munavvarqori  Abdurashidxonov  boshliq  eMilliy 

istiqlol


  tashkiloti  a`zolarini  qamoqqa  olingan 



  a`zosida 





  tasi  otildi,  qolg`anlari  ahloq  tuzatish 

lagerlariga junatildi. 

 





  yilda  davlat  Banki  ma`muriyatida  utkazilgan  tozolash  vaqtida  qator  rahbar  xodimlar 

qamoqqa olindilar. O`zbekiston SSR sudi raisi Su`dulla Kosimovning eqosimovchilik

 deb nomlangan 



ishini qurib chiqish  boshlandi.  Bu jaraenlarning mohiyati kuzga kuringan siesiy arboblarni tugatishga 

qaratilgan edi. 

 



  yillarning  boshi  dindor  va  e`tiqodli  kishilarga  nisbatan  zuravonlik  siesiy  qattag`onlikning 



cho`qqisi buldi. 

 

Juda  katta  mikdordagi  islom,  xristian,  budda  diniga  taalukli  asarlar  yo`q  qilindi.  Bu  davrda 



O`zbekistondagi  dindorlar,  ulamolarning  asosiy  qismi  qamoq  lagerlariga  junatildi.  Utmishda  nafoqat 

diniy  rusumlar  ado  etadigan,  balqi  madaniyat,  fan,  tarbiya,  san`at  markazi  xalqning  kup  arslik 

merosining saklovchisi bulgan mechit va madrasalarning deyarli barchasi epib, kuyildi, ayrimlari buzib 

tashlandi. 




 

 

32 



 

Butun  respublikaning  xaeti  markazning qattiq nazorati ostiga utdi. partiya direktivalaridan har 

qanday chekinish kontrrevolyutsion, siesiy muxolifat deb baholandi. 

 

Milliy  madaniyat 





  yillarda  qattiq  fojiaga  uchradi.  Inson  haq-xuquqlarining  paymol  kilinishi 

kuchaydi.  Abdulla Kodiriy,  Chulpon,  Fitrat, Shokir Sulaymon, Zie Said, Elbek, Batu, Kasim Sorokin 

kabi  millatning  etuk  zielilari  qatag`on  qilindi  va  xalkimiz  ularning  asorlarini  ukishdan  uzoq  vaqt 

maxrum buldi. 

 





  -  yillar  oxirlarida  fan  va  madaniyat  VKP  (b)  MK  ning 




  yil  eZvezda

  va  eleningrad



 

jurnallari haqidagi kurorlari qatag`onlar yangi tulkinining g`oyaviy asosi bulib xizmat qildi. 



 

Ezuvchi  va  shoirlarning  asarlarida  urta  asr  va  inkilobgacha  bulgan  davrdagi  xalq  tarixini, 

madaniyatini  badiyiy tasvirlash - utmishni kumsash, ideallashtirish utmishni kumsash, ideallarshtirish 

deb  ayblandi  va ularga 

millatchi



  degan  tamg`alar epishtirildi. Shu kabilga  Oybek,  Abdulla  Kahhor, 

Mirtemir, Shayxzoda va boshqa o`zbek ezuvchilari qoralandi. 

 





  yilda  Maksud  Shayxzoda.  Shukrulla  Yusupov,  Gulom  Alimov  va  boshqa  bir  qator 

ijodkorlar 

antisovet  millatchilik  faoliyati



  da  ayblanib  kamoqqa  olindilar  va 



  yillik  amoq  jazosiga 



xukm  kilindilar.  Shu  yillari  jamiyatshunos  olimlardan  bir  guruxi,  chunonchi,  faylasuf  V.Zohidov, 

iqtisodchi A.aminovlar panturkizini tashviqot kilishda va burjua millatchilikda ayblanib ta`kib qilindi. 

 

Qatag`on kilingan san`at, fan va madaniyat arboblari mustabid tuzum davrida haq-xukuksizlik 



kurboni buldilar. 

 





 yillarning urtalariga kelib qatag`onlik tulkiniga nafaqat ijob ahli, balki xo`jalik xodimlari va 

davlat arboblari ham tartildi. 

 

O`zbekistonda konunchilik va xukikiy tartiblarni tiklash, partiya davlat organlarini kadrlar bilan 



mustaxkamlash  degan  niqoblar  bilan  markazdan  katta  vakolatga  ega  bulgan  ma`sul  xodimlarning 

desant



 guruxlari kela boshladi. 

 

Uydirma,  tuqib  chikarilgan 



paxta  ishi

  va 


o`zbeklar  ishi

  deb  ishlarga  siesiy  tus  berildi. 



Oqibatda  gueki  butun  O`zbekiston  jinoyatchilar  makoniga  aylanib  kolgandek  tasavvur  uyg`otishga 

xarakat kilindi. 

 

O`zbekiston  Respublikasi  mustakillikka  erishganday  sung 



paxta  ishi

  katta  kurib  chiqildi  va 



manglab begunoh kishilar oqlandilar. O`z navbatida O`zbekistonning mohir, Sh.R. Rashidovning pok 

nomi tiklandi. Shuningdek, mexnatkash o`zbek halqning yuzi erug` ekanligi asoslandi. 




Download 0,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   31




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish