Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги

“Bumerang” texnologiyasi. 

 

Bu texnologiya bir mashg‘ulot davomida o‘quv materialini chuqur va yaxlit 

holatda  o‘rganish,  ijodiy  tushunib  etish,  erkin  egallashga  yo‘naltirilgan.  U  turli 

mazmun  va  xarakterga  (muammoli,  munozarali,  turli  mazmunli)  ega  bo‘lgan 

mavzularni o‘rganishga yaroqli bo‘lib, o‘z ichiga og‘zaki va yozma ish shakllarini 

qamrab  oladi.  Har  bir  mashg‘ulot  davomida  talabalarning  turli  topshiriqlarni 

bajarishi,  navbat  bilan  o‘qituvchi  yoki  talaba,  iqtisodchi  yoki  tadbirkor    rolida 

bo‘lishi,  kerakli ballni to‘plashiga imkoniyat yaratadi. 

―Bumerang‖  texnologiyasi  tanqidiy  fikrlash,  mantiqni  shakllantirishga  imkoniyat 

yaratadi  hamda  g‘oya  va  fikrlarni  yozma  va  og‘zaki  shakllarda  bayon  qilish 

ko‘nikmalarini rivojlantiradi. 

Mazkur  metod  tarbiyaviy  xarakterdagi  qator  vazifalarni  amalga  oshirish 

imkonini  beradi,    ya‘ni;    bo‘lajak  iqtisodchilarda  jamoa  bilan  ishlash  mahorati, 

muomalalik,  xushfe‘llik,  o‘zgalar  fikriga  hurmat,  rahbarlik  sifatlarini 

shakllantirish, ishga ijodiy yondashish, o‘z faoliyatini samarali bo‘lishiga qiziqish, 

o‘zini xolis baholash kabilar. 

“Skarabey” texnologiyasi. 

―Skarabey‖  interaktiv  texnologiya  bo‘lib,  u  talabalarda  fikriy  bog‘liqlik, 

mantiq va xotiraning rivojlanishiga imkoniyat yaratadi. Talabalarda muammoni hal 

qilishda  o‘z  fikrini  ochiq  va  erkin  ifodalash  mahoratini  shakllantiradi.  Mazkur 

texnologiya  mustaqil  ravishda  bilimning  sifati  va  saviyasini  xolis  baholash, 

o‘rganilayotgan  mavzu  haqidagi  tushuncha  va  tasavvurlarini  aniqlash  imkonini 

beradi hamda turli g‘oyalarni ifodalash va ular orasidagi bog‘liqliklarni aniqlashga 

imkon yaratadi. 

 

"6*6*6”  metodi. 

Bu  shunday  metodki,  unga  ko‘ra  36  ishtirokchi  zarur  vaqt  mobaynida  biror 

masalani  muxokama  qilib,  ko‘pchilik  gurux  ahzolarining  masalaga  bo‘lgan 

munosabatlarini  bilib  olish  mumkin.  Xar  biri  6  kishidan  iborat  6  ta  guruxda 

mahlum bir vaqt mobaynida o‘qituvchi tomonidan qo‘yilgan muammo muxokama 

qilinadi. SHundan so‘ng o‘qituvchi yangi guruxlarni tuzadi, uning ahzolari orasida 

oldingi  baxs  guruxida  qatnashgan  bo‘lsin.  Yangi  guruxlarda  ishtirokchilar  o‘z 

guruxlarida qilgan ishlarining natijalarini muxokama etadilar. 

Ushbu  metod  gurux  a‘zolarining  xammasini  faollashtiradi.  Ularning  xar  biri 

qisqa fursat davomida baxs ishtirokchisi bo‘lishi bilan birga, ma‘ruzachi vazifasini 

bajaradi. 

Ushbu metod bilan mashg‘ulotni qanday olib borish kerak? 

1.  Mashg‘ulot  oldidan  o‘qituvchi  6  ta  stol  atrofiga  6  ta  o‘rindiq  qo‘yib 

chiqadi. 

2.  Sinf xar biri 6 ta o‘quvchidan iborat 6 ta guruxga bo‘linadi. 

3. 

O‘quvchilar  o‘z  o‘rinlarini  egallab  bo‘lganlaridan  so‘ng  o‘qituvchi  baxs 

mavzusini  aniqlaydi  (guruxlar  uchun  vazifalar  bir  xil  yoki  bitta  masalaning  turli 

jixatlariga tegishli bo‘lishi mumkin). 

4.  O‘qituvchi  guruxlarda  ish  borishini  nazorat  qilib  turadi.  Barcha  gurux 

a‘zolarini  masalaning  shartini  to‘g‘ri  tushunganligiga  ishonch  xosil  qiladi, 

savollarga  javob  beradi  va  agar  ishtirokchilar  yordamga  muxtoj  bo‘lib  qolsalar, 

ularga qo‘shimcha ko‘rsatmalar beradi. 

5.  Belgilangan  vaqt  tugaganidan  so‘ng  o‘qituvchi  shunday  yangi  guruxlar 

tuzadiki,  xar  bir  guruxda  oldingi  baxs  guruxlaridan  albatta  bittadan  vakil  ishtirok 

etsin. 

6.  Yakun yasaladi. 

“AJURLI ARRA” metodi. 

Ajur  frantsuzcha  «ajour»  so`zidan  olingan  bo`lib,  «bir  yoqdan  ikkinchi 

yoqqa o`tgan, ikki tomoni ochiq» degan ma`noni anglatadi. 

Bu metoddan foydalanish quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi: 

-talaba-o`quvchilardan 4-5 kishilik kichik guruhlar tashkil etiladi 

-talaba-o`quvchilarga    beriladigan    topshiriq    va    ularni    bajarishda 

foydalaniladigan matnli materiallar bir nechta asosiy qismlar (masalan, reja asosida 

bir nechta mavzuchalar)ga qirqiladi; 

-mavzuchalar    va    ularga    doir    matnli    materiallar    paketi    kichik  

guruhlarning har bir a`zosiga tarqatiladi; 

-kichik    guruh    a`zolari    matnli    materiallardan    foydalanib    topshiriqni 

bajarishga kirishadilar; 

-kichik    guruhlarning    yaxshi    o`zlashtiruvchi    a`zolaridan    ekspert    guruhi 

tashkil etiladi; 

-ekspert    guruhi    a`zolari    qo`llaridagi    topshiriqlarni    hamkorlikda  

muhokama qilishib, boshqalarga o`rgatish rejasini egallashadilar; 

-ekspertlar o`zlarining dastlabki kichik guruhlariga qaytishib o`rganganlarini 

boshqa sheriklariga o`rgatishadi. 

O`qitishga    bunday    yondashilganda    talaba-o`quvchilarning    hamkorlikda 

ishlashlariga va katta hajmdagi o`quv materiallarining o`zlashtirilishiga erishiladi. 

Bu    metoddan    foydalanuvchi    pedagog    talaba-o`quvchilarga    taqdim    etilgan 

topshiriqni    bajarishga    doir    materiallarni    qunt    bilan    o`rganishni,    birgalikda 

muhokama  etishni,  savol-javob  qilishni,  o`rganganlarini  boshqalarga  o`rgatishlari 

zarurligini oldindan aytadi 

"Rolli o'yinlar" metodi. 

Rolli o'yinlar metodining mohiyati shundan iboratki, unda o'quvchilar boshqa 

kishining  roliga  kirib  oladilar  va  uning  ichida  xarakat  qiladilar.  o'yinda 

o'quvchilarga asosan tugallanmagan vaziyatlar beriladi. Ular qaror qabul qilishlari, 

konfliktli  holatlarni  bartaraf  etishlari  yoki  taklif  etilgan  vaziyatlarni  nihoyasiga 

etkazishlari kerak bo'ladi. 

Rolli  o'yinlar  o'quvchilarda  boshqalarni  tushinish,  ularga  hayri-hohlik  qilish 

ko'nikmalarini rivojlantiradi. Boshqalar rolini o'ynash orqali, uning nuqtai nazarini 

tushinish  oson,  hatto  uning  nimalar  haqida  o'ylayotgani  va  sezayotganini  ham. 

Rolli  o'yinlar  o'quvchilarga  turli  vaziyatlarda  o'zini  tuta  bilishning  modellarini 

berishi mumkin. 

Darslarda rolli o'yinlarini qo'llash quyidagi bosqichlarni o'z ichiga oladi. 

1.  O'yinni  vaziyatlarini  tanlash.  Rolli  o'yinlarga  material  bo'lib  xizmat 

qiladigan  ko'plab  vaziyatlar  mavjud.  Ular  individual  qiyinchiliklarni  (internet 

xizmati  provayderi  bilan  muloqat  qilish)  va  konfliktni  hal  qilish  vaziyatlarini 

(dasturiy  mahsulot  buyurmachisi  bilan  bahs)  o'z  ichiga  oladi.  O'yinlar  maxsus 

savollar  yoki  muammolarni  hal  etishda  qo'llanilishi  mumkin.  Masalan,  yosh 

bolalarga  internet  tarmog'ining  barcha  ma‘lumotlariga  kirishga  ruxsat  berish 

kerakmi  yoki  yo'qmi?  degan  savolga  javob  topishda  o'yin  metodidan  foydalanish 

mumkin. 

2.  Tayyorlash.  o'quvchilar  vaziyat  yoki  muammo  bilan  tanishadilar  va  ular 

o'rtasida rollar taqsimlanadi. 

3.  Ishtirokchilarni  tanlash.  o'qituvchi  rolga  o'quvchilarni  o'zi  tanlashi, 

guruhda  o'zlari  taqsimlashlariga  imkon  berishi  yoki  hohlovchilarni  taklif  etishi 

mumkin.  o'quvchilar  o'zlarining  sinfi  oldida  chiqish  qilishlari  yoki  bir  vaqtning 

o'zida kichik guruhlarda ishlashlari mumkin. Rolli o'yinlarida ishtirok etmayotgan 

o'quvchilar kuzatuv bo'lishlari yoki boshqa rolni o'ynashlari mumkin. 

4. O'yinni o'tkazish. o'quvchilar o'yin doirasida o'zlarini tutish usulini o'zlari 

tanlaydilar. Bunda albatta berilgan vaziyatga tushganda inson o'zini qanday tutishi 

mumkinligi asos qilib olinadi. O'yinning borishiga o'qituvchi aralashmasligi lozim. 

Agar o'yin bor joyiga kelganda qolsagina, unga turtki berish maqsadida aralashishi 

mumkin.  Shunda  ham  aralashuv  qisqa,  aniq  va  ravshan  bo'lishi  kerak.  Ayrim 

hollarda  o'yin  tugagandan  keyin  rollarni  almashib,  yana  bir  bor  takroran  o'yin 

o'tkazish foydadan holi bo'lmaydi. 

5. Muhokama. o'yin muhokama qilinishi va baholanishi kerak. Muhokama 

uchun quyidagi savollarni berish mumkin: 

–   Siz nimalarga o'rgandingiz? 

–   O'yin bo'yicha va har bir rol bo'yicha nimalarni his etayapsiz? 

–  O'yin realistik bo'ldimi? 

–  Qo'yilgan masala hal etildimi? Agar hal etilgan bo'lsa, qanday hal etildi? 

Agar hal etilmagan bo'lsa, nima uchun? 

                                   

 

                                   

V. Xulosa. 

    Xozirgi  kunda  kompyuter  grafikasi  juda  tez  rivojlanib  bormoqda.Misol  qilib 

aytadigan  bulsak  qurilish  sohasida  binolarni  chizmasini  chizish  uchun  AutoCad 

dasturidan juda kupchilik foydalanyapti. 

    Rasmlarni  uzgartirish  reklamalar  uchun  rasmlarni  chiroyli  dizaynda  chiqarich 

uchun Photoshop grafik dasturidan foydalanishmoqda.Mufilmlar, animatsiyalar va 

fan  buycha  kinofilmlar    yaratishda  Mactomedia  Flash  dasturidan  foydalanish 

mumkin.  Amaliy  qismda  ko`rsatilgan  Adobe  Photoshop  grafik  dasturini 

imkoniyatlari  keng  qamrovli  bo‗lib,  u  gazeta  va  jurnallarni  turli-tuman  rasmlar 

bilan boyitishda yanada katta qulayliklar yaratadi. 

    Adobe Photoshop ayniqsa jurnalistlarning, rassomlarning ijodiy imkoniyatlarini 

to‗la  amalga  oshirishlarida  yordam  beradi.  Jurnalistika  va  bevosita  matbuot  yoki 

nashriyot  sohasiga  aloqador  bo‗lgan  shaxslarning  mazkur  programma  bilan 

ishlashni bilishi ular uchun qo‗shimcha imkoniyatlarni yaratib beradi. 

       Bu  kurs  ishini  tayorlash  davomida  kompyuter  grafikasi  dasturlari  bilan 

ishlashni mukammal darajada biladigan mutaxasislar va kadrlarni qanday tayorlash 

haqida kursatib utdim. 

       Dars  jarayonida  kompyuter  grafikasini  yangi  pedagogic  texnalogiyalardan  va 

kompyuter  grafikasiga  oid  tayorlangan  electron  darslik,electron  qullanmalardan 

foydalangan  holda  dars  utilsa  pedagoglar  kuproq  natijaga  ega  bo‘lamiz. 

Kompyuter  grafikasiga  o`qituvchilarni  qiziqtirish  uchun  ularga  har  xil  kompyuter 

grafikasi  yordamida  tayorlangan  va  ishlash  jarayonini  video  roliklarini  ko`rsatish 

kerak. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                              

VI. Foydalanilgan adabiyotlar.

 

 

  1. Olimov  Q.T.  Ashurova  S.YU.  ―Zamonaviy  ta`lim  texnologiyalari‖  

Toshkent-2007 87b. 

2. Ishmuxamedov R.J. ―Innovatsion ta`lim texnologiyalari‖ Toshkent-2008.  

3. Davlatov  K.  Mehnat  va  kasb  ta`limi  nazariyasi  hamda  metodikasi.  

Toshkent. O‘qituvchi 1995 y.   4.  Pedagogika.    /    A.Q.Munavvarovning    umumiy  

tahriri  ostida.- 

T.:‖O‘qituvchi‖, 1996. –200 b.  

          5. L.V.Golish, D.M.Fayzullaeva Pedagogik texnologiyalarni loyihalashtirish  

va rejalashtirish. T 2010  

         6. Jaloliddinov  M.  Ro‘ziqulov.  Yangi  turdagi  o‘quv  muassasalar  

to‘g‘risidagi hujjatlar. Samarqand. 1995 y.  

         7. Yangi  turdagi  o‘quv  muassasalari  to‘g‘risidagi  hujjatlar  to‘plami  

O‘zbekiston Respublikasi xalq ta`limi vazirligi. 1994 y.  

          8. N.A.Xalilov.  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  ta`lim  

to‘g‘risidagi  Qarorlari.  O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  va  o‘rta  maxsus  ta`lim  

vazirligi. T. 1998 y.  

          9. Bespalko V.P. Pedagogika i progressivno‘e texnologii obucheniya. Institut  

prof.obr.Ministerstva Obrazovaniya Rossii.- M.,1995.336 s.  

         10. Tursunov    I.Y.,    Nishonaliev    U.N.  Pedagogika  kursi.  Darslik.  -T.:  

O‘qituvchi, 1997. - 232 b. 

Internet saytlar. 

1.http://www.ref.uz  

2.http://www.pedagog.uz  

3. http://www.ziyonet.uz 

3. http://www.GRAFIKA.uz