‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

6-chizma.
Ta’lim natijalarini tekshirish va baholashga
qo‘yiladigan talablar
f
■
 
Л
Pedagog tomonidan o ‘quv 
materialining о zlashtinlishi 
haqida ob‘ektiv axborot olinishi 
j
r
. . . . . .
Bilim olishdagi kamchilik va 
nuqsonlami о z vaqtida
aniqlashni ta’minlash 
^
J
(
>
0 ‘qituvchi v a o ‘quvchi (talaba)
o ‘rtasida teskari aloqani
tarbiyalash
f
>L
0 ‘quv mehnat hajmini 
aniqlash
L
. 
J
v______________ :_______________ У
To‘plangan bilimlami sinash uchun savollar:
1 Pedagogik diagnostika tarixi qachondan boshlab vujudga kelgan9
2. Baholash nima uchun zarur bo‘lgan?
3 Buyuk allomalarimiz qo‘llagan baholash mezonlarini tushuntiring.
4 Baholash tizimiga ilmiy yondoshuv qachondan boshlangan9 Bu sohada chet 
el olimlarining fikrlari haqida aytib bering.
5 Sobiq ittifoq davrida qanday baholash tizimiari mavjud edi?
6. Eskicha baholashning nuqson va kamchiliklarini izohlang.
7. T a’limda qanday nazorat ishlari mavjud9
8. Ta’limda baholash qanday olib borilmog‘i lozim9
9. Baholashda qanday didaktika mezonlanga e ’tibor qaratish kerak?
10. Baholash shkalasi nima? О 'quvchi-talabalarning mashg‘ulotga qiziqishi 
qanday darajalarda belgilanadi9
11. Shkalalash nima9 0 ‘quvchi-talabaning fikrlash darajalarini tushuntiring.
4-MAVZU: PEDAGOGIK DIAGNOSTIKADA ILMIY-TADQIQOT
METODLARI
Asosiy tushunchalar: ilmiy-tadqiqot metodlari. kuzatuv, imkoniyat. o'quvchi -
talabaning fikrlash ketma-ketligi. asosiy к о 'rsatkich
, 
so roqlash, suhbat. anketa,
intenyu, pedagogik tahlil, test, pedagogik tajriba.
Pedagogik diagnostika fani rivoji muayyan pedagogik muammolami tadqiq etish 
maqsadida olib bonlgan tadqiqot ishlarining g ‘oyasi, mazmuni hamda natijalari
16

---

hisobiga ta’minlanadi. Ijtimoiy va ishlab chiqarish jarayonining keskin rivojlanishi 
shaxsni har tomonlama kamol toptirish imkonini beruvchi omil hamda pedagogik 
shart-sharoitlami aniqlash, jamiyat va shaxs ma’naviyatiga ziyon yetkazuvchi 
holatlami bartaraf etishni taqozo qiladi. Tarbiya jarayonlarining mohiyatini anglash 
ulami keng yoki tor doirada o ‘rganish, mavjud ko‘rsatkichlar vositasida ulaming 
sodir bo‘lish sabablarini o ‘rganish, zarur chora-tadbirlami belgilash ilmiy 
izlanishlarni tashkil etish zaruriyatini yuzaga keltiradi. Pedagogik diagnostikaning 
samarali kechishi bir qator ob’ektiv va sub’ektiv omillarga bog‘liq. Mazkur jarayonda 
maqsadga muvofiq keluvchi, maqbul, ayni vaqtda samarali b o ig an metodlami tanlay 
olish ham muhimdir.
Pedagogik ilmiy-tadqiqot metodlar shaxsni tarbiyalash, unga muayyan 
yo‘nalishlarda chuqur, puxta ilmiy bilimlami berish tamoyillari, ob’ektiv va sub’ektiv 
omillarini aniqlovchi pedagogik jarayonning ichki mohiyati, aloqa va qonuniyatlarini 
maxsus tekshinsh hamda bilish usullaridir. Demak, ilmiy-tadqiqot metodlari 
pedagogik diagnostikada ham muhim ahamiyatga ega.
Hozirgi vaqtda 0 ‘zbekiston Respublikasida pedagogik yo‘nalishda olib 
borilayotgan ilmiy izlanishlar dialektik yondoshuvga asoslanadi. Pedagogik hodisa, 
voqelik va ulaming qonuniyatlarini aniqlashda bunday yondoshuv pedagogik hodisa 
va jarayonlaming umumiy aloqasi, ulaming izchil, uzluksiz rivojlanishi, bolaning 
fiziologik rivoji, uning psixologik, intellektual jihatdan takomillashib borishini 
ta’minlashi, qarama-qarshiliklaming shaxs kamolotini ta’minlashdagi o'm i va roli, 
shuningdek, dialektika kategoriyalarming ahamiyatini e ’tirof etadi.
Pedagogik diagnostikada ilmiy tadqiqot metodlarini amalga oshirish murakkab, 
muayyan muddatni taqozo etuvchi, izchillik, uzluksizlik, tizimlilik hamda aniq 
maqsad kabi xususiyatlarga ega b o ig an jarayon bo‘lib, uning samarali b o iish i uchun 
bir qator shartlarga rioya etish zarur. Ular quyidagilardir:
1) muammoning dolzarbligi va masadning aniq belgilanganligi;
2) ilmiy farazlaming to ‘g ‘ri shakllantirilganligi;
3) vazifalaming diagnostika maqsadi asosida to‘g ‘ri belgilanganligi;
4) diagnostika metodlari tizimiga nisbatan ob’ektiv yondoshuv;
5) pedagogik diagnostika ishlari jarayoniga jalb etiluvchi o ‘quvchi-talabalaming 
yosh, psixologik va shaxsiy xususiyatlari hamda shaxs rivojlanishi qonuniyatlarining 
to‘g ‘ri hisobga olinganligi;
6) diagnostika natijalanni oldindan tashxislash va bashoratlash;
7) diagnostika natijalarming kafolatlanganligi.
Zamonaviy sharoitda pedagogik diagnostikani olib borishda quyidagi ilmiy 
tadqiqot metodlaridan foydalanilmoqda.