Зарифбой ибодуллаев асаб ва руҳият илмий-оммабоп рисола

Спиртли ичимликлар.
Спиртли ичимликларни истеъмол қилиш 
ҳам инсульт ривожланиш хавфини бир неча баробарга ошириши ис-
ботланган. Уларда, айниқса, геморрагик инсульт (яъни мияга қон 
қуйилиши) кўп учрайди. Бироқ баъзи олимлар кам миқдорда қабул 
қилинган қизил вино ишемик инсульт ривожланишига тўсқинлик 
қилади, деб ҳисоблашади. 
Парҳез. Оддий сўз билан айтганда, нотўғри овқатланиш ҳам ин-
сультга олиб келувчи хатарли омилдир. Ош тузини ортиқча истеъ-
мол қилиш артериал гипертония ривожланишига туртки бўлса, кам 
миқдорда истеъмол қилиш эса нафақат қон босимини меъёрда ушлаб 
туриши, балки инсульт ривожланишининг олдини олади. 
Аминокислоталар ва витаминларга бой бўлган мева-сабзавотлар-
ни етарли миқдорда истеъмол қилиш мия инсультига олиб келув-
чи хатарли омилларни камайтиради. Аскорбин кислотаси, токоферол 
ацетат, цианокобаламин, никотин кислотаси, бета-каротин каби ви-
таминлар қон томир деворлари учун ўта муҳим озуқадир. Таркиби ка-
лийга бой бўлган қуруқ меваларни истеъмол қилиш ҳам томирларда 
атеросклеротик пиликчалар ривожланишининг олдини олади, томир 
деворини шикастланишдан асрайди, томирнинг ички деворида холес-
терин тўпланишини пасайтиради, демак, тромблар пайдо бўлишига 
тўсқинлик қилади.
Балиқ гўштини истеъмол қилиб туриш ҳам юрак 
мушакларида моддалар алмашинувини яхшилаб, қонда холестерин 
миқдорининг пасайишига ёрдам беради.
Гиподинамия. Гиподинамия – кам ҳаракатли лик дегани. Бу жуда 
хавфли омил бўлиб, айниқса, шаҳарликлар учун хосдир. Бугунги кун-
да жисмоний меҳнат орқали эришиладиган аксарият ишлар интер-
нет, қўл телефонлари, компьютерлар ор қа ли амалга оширилмоқда. 
Бу эса одамларни ишёқмас қилиб қўймоқда, жисмоний меҳнат билан 
шуғулланувчилар сони камайиб бормоқда. Бунинг оқибатида юрак-қон 
томир касалликлари, шу жумладан, инсульт кўпаймоқда. Режали тарзда 
доимо бажариладиган жисмоний машқлар – эрталаб ва кечқурун пи-
ёда юриш (20–30 дақ.), югуриш, сузиш, велосипедда сайр қилиш каби 
енгил жисмоний машқлар инсульт ривожланишининг олдини олади. 
Доимий тарзда бажариладиган жисмоний машқ лар томир деворлари-
да холестерин тўпланиши ни пасайтиради, юрак-қон томир фаолиятини 
ях шилайди. 
Стресс. Олимлар ХХ асрни стресс асри дейишарди. Чунки ўтган аср-
да асабий зўриқишлар сабабли пайдо бўлувчи касалликлар, яъни ин-
сульт ва инфаркт кўпайиб кетди. Афсуски, бу ҳолат ҳозирги кунда ҳам 
давом этмоқда. Маълумки, инфаркт ёки инсульт бўлиб қолган одамни 
сўраб-суриштирсангиз ушбу касаллик ривожланишидан олдин қаттиқ 
сиқилган бўлади. Демак, стресс касаллик ривожланиши учун туртки 

---

ЗАРИФБОЙ ИБОДУЛЛАЕВ
20
ролини ҳам ўйнайди. Шунингдек, доимий сиқиладиган одамда гипер-
тония касаллиги, қандли диабет, юрак ишемик касалликлари кўп ку-
затилади. Буларнинг барчаси эса инсультга олиб келувчи касалликлар-
дир.
Айтиш жоизки, доимий тарзда жисмоний меҳнат ва спорт билан 
шуғулланадиган кишилар руҳий-ҳиссий зўриқишларга кам дуч келиша-
ди. Инсульт нинг олдини олиш учун бу ўта муҳим ҳисобланади.