Zamonaviy qurilish materiallari va konstruksiyalari

Kimyoviy qo‘shimchalardan foydalanish – 
bu betonning texnik 
xossalarini boshqarishning eng qulay va oddiy usullardan biri bo‘lib, 
ishlab chiqarish texnologiyasini ham boshqarish imkonini beradi. Avval 
beton 
tayyorlashda 
turli 
kimyoviy 
mahsulotlardan 
va 
sanoat 
chiqindilaridan foydalanilgan. Hozirgi vaqtda beton ishlab chiqarish 
sanoatida foydalaniladigan maxsus tayyorlangan qo‘shimchalardan 
foydalaniladi. 
Qurilish industriyasining shunday sur’atlarda rivojlanayaptiki, 
beton qorishmalarini mavjud yoki yangi qo‘shimchalardan foydalanmay 
ishlab chiqarishni kengaytirishni tasavvur etib bo‘lmaydi. 
Kimyoviy qo‘shimchalar ta’sir samasiga ko‘ra quyidagi 
sinflarga bo‘linadi: 
• 
Beton xossalarini boshqaruvchi qo‘shimchalar:
– 
Suv ushlab turuvchi – beton qorishmasidan suv ajralib chiqishini 
pasaytiruvchi qo‘shimchalar;
– 
Plastiklovchi – beton qorishmasi xarakatlanuvchanligini oshiruvchi 
qo‘shimchalar;
– 
Stabillovchi – beton qorishmasini qatlamlanuchanligini oldini oluvchi 
qo‘shimchalar.
• 
Betonning qotishi va beton qorishmasining tishlashishini boshqaruvchi 
qo‘shimchalar:
– 
Beton qorishmasining tishlashishini tezlatuvchi (sekinlatuvchi) 
qo‘shimchalar;
– 
Beton qotishini tezlatuvchi qo‘shimchalar;
– 
Beton qotishini tashqi muhitning past haroratida ham qotishini 
ta’minlovchi qo‘shimchalar.

---

26 
• 
Beton qorishmasi va betonning g‘ovakligi va zichligini boshqaruvchi 
qo‘shimchalar:
– 
Gaz hosil qiluvchi qo‘shimchalar;
– 
Havo jalb qiluvchi qo‘shimchalar;
– 
Zichlovchi (beton g‘ovaklarini kolmatatsiya qiluvchi) qo‘shimchalar;
– 
Ko‘pik hosil qiluvchi qo‘shimchalar.
• 
Beton deformatsiyasini boshqaruvchi qo‘shimchalar.
• 
Betonning ximoya xossalarini oshiruvchi va metall korroziyasini 
sekinlashtiruvchi qo‘shimchalar.
• 
Betonga 
ma’lum 
xossalarni 
berish 
uchun 
foydalaniladigan 
qo‘shimchalar:
– 
Betondan agressiv muhitda foydalanilganda ta’sir etuvchi tashqi 
omillar ta’siriga chidamliligini oshiruvchi korroziyaga qarshi 
qo‘shimchalar;
– 
Bo‘yovchi qo‘shimchalar;
– 
Beton qorishmalarining bakteridsid xossalarini yaxshilovchi 
qo‘shimchalar;
– 
Elektr izolyatsiyalovchi qo‘shimchalar;
– 
Elektr o‘tkazuvchi qo‘shimchalar;
– 
Betonnning 
namlanishini 
oldini 
oluvchi 
gidrofoblovchi 
qo‘shimchalar;
– 
Radiatsiya ta’siriga qarshi qo‘shimchalar va boshq.
Beton qorshmasi tarkibiga kimyoviy qo‘shimchalarni alohida yoki 
bir necha turini bir vaqtda qo‘shish orqali bir yoki bir necha samara 
ko‘rsatkichiga erishish imkonini beradi: 
a) sement sarfini 12%gacha kamaytirish yoki beton mustahkamligini 
loyihaviy vaqtidagi mustahkamligini 25%gacha oshirish; 
b) beton qorishmasining texnologik xossalarini yaxshilash 
(joylashuvchanlik, bir xilda tuzilganlikni, qatlamlanmaslik va boshq.);
v) 
beton 
qorishmasi 
xarakatlanuvchanligini 
vaqt 
bo‘yicha 
yo‘qotilishini, tishlashish jarayoni tezligi, qotish, issiqlik ajralib 
chiqishini vaqt bo‘yicha boshqaruvchanligini; 
g) maxsulotlarga nam-issiq ishlovi berish vaqtini 40%gacha 
qisqartirish, qolipdan yechib olishni, monolit konstruksiyalarga yuk 
qo‘yish vaqtini tezlashtirish; 
d) qish vaqtida qoliplangan betonlarga issiqlik ishlovini bermasdan 
qotirish;
e) betonning sovuq ta’siriga chidamliligini 2-3 va undan ko‘p marta 
oshirish imkonini; 

---

27 
j) betonning zichligi va o‘tkazmasligini 1-2 markaga ortirish; 
z) beton va temir-betonning turli agressiv muhitlar ta’siriga 
chidamligini ortirish.