Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti umumiy pedagogika

Aqliy tarbiyaning maqsad va mazmuni.
Har qanday kishida muhim bir bezak bor, bu insondagi aql va unga mos odob go’zalligidoir. Ushbu go’zallik kishiga hayotda o’z o’rnini topishda muhim ma’naviy asos bo’ladi. Quyida ular bilan bog’liq ma’lumotlarni keltiramiz:
Aql - kishining o’z idroki, qalbi va fikri asosida dunyoviy, hayotiy haqiqatlarni anglash va ularga o’z faoliyatida ma’naviy-insoniy nuqtai nazardan amal qilish imkonini beruvchi nehmatdoir.
Aql - inson kamolotining harakatlantiruvchi kuchi bo’lib, uning yordamida odam hayotda o’z o’rni va nufuziga ega bo’ladi. Aqlning dalili - fikrdoir.
Aqliy tarbiya - tabiatan berilgan aqliy kuch, ruxiy holat, biluv-chanlik va faoliyat erkinligini rivojlantirish natijasida insonda mustaqil fikr yuritib, oldiga maqsad qo’ya olish hamda ko’zlagan maqsadiga yetish qobiliyatini shakllantirish.
Aqliy tarbiya shaxs intellektual salohiyatini yuksaltirishning asosiy negizini tashkil etadi. Bu borada xalq ta’limi quyidagi muhim bo’lgan uchta funktsiyani bajaradi:
1. Kishilarni zamonaviy ilm-fan asoslari bilan qurollantiradi.
2. Inson shaxsining intellektual salohiyatini taraqqiy ettiradi, uni aqliy, ma’naviy, axloqiy va badiiy jihatdan rivojlantiradi, har tomonlama barkamol inson bo’lib shakllanishiga yordam ko’rsatadi.
3. Mamlakat ish kuchini takror ishlab chiqaradi. Hozirgi zamonda cheklangan, noyob resurslar sharoitida mamlakat xalqining o’sib borayotgan ehtiyojlarini samarali qondoira borish muammosini hal etishda ham xalq ta’limi tizimi muhim rol o’ynaydi.
Yuqoridagi ma’lumotlarni e’tiborga olib aqliy tarbiyaning maqsadini quyidagicha ifodalash mumkin.
Talabalar aqliy tarbiyasidan asosiy maqsad inson shaxsining ma’naviy va intellektual salohiyati negizida ularning dunyoqarashini yuksaltirish, e’tiqodini mustahkamlash va ezgulik hamda aqliy go’zallik kabi ko’nikmalarini shaxs sifatiga aylantirishdan iboratdoir.
Ushbu maqsadni amalga oshirishda bir qator muammolar yechimlarini belgilab olishga to’g’ri keladi, yahni aqliy tarbiya yordamida bajariladigan vazifalar aniqlanadi. Ular quyidagilar:
1. SHaxs tarbiyasidagi istehdodni yuksaltirishga e’tiborni qaratish.
2. SHaxs tarbiyasida ma’naviy qadriyatlardan foydalanishga erishish.
3. Aqliy tarbiyada intellektual salohiyatga e’tibor berish.