Юксак ўсимликлар систематикаси

Жинсий кўпайиши

• Жинсий кўпайиш юксак ўсимликларда оогам типида бир-биридан кескин фарқ қиладиган жинсий гаметаларнинг қўшилиши натижасида содир бўлади. Эркаклик жинсий гаметалар—хивчинли ҳаракатчан сперматозоидлар ёки ҳаракатсиз спермацийлардир. Сперматозоидлар мохсимон ва папоротниксимон ўсимликлар гаметофитида антеридий деб аталадиган махсус эркаклик жинсий органларида тараққий этади.

Юксак ўсимликларнинг тухум ҳужайраси архегоний деб аталадиган кўп ҳужайрали урғочилик жинсий органларда вужудга келади. Архегоний одатда чўзиқ гулча шаклида бўлиб, у қорин, бўйин ва оғизча қисмларидан иборат. У кўпчилик архегонийли (мохсимон ва папоротниксимон) ўсимликларда мустақил ҳаёт кечирадиган ўсимта - гаметофитда ва уруғли (очиқ ва ёпиқ уруғли) ўсимликларда уруғмуртак ичида тараққий этади.

• Юксак ўсимликларнинг тухум ҳужайраси архегоний деб аталадиган кўп ҳужайрали урғочилик жинсий органларда вужудга келади. Архегоний одатда чўзиқ гулча шаклида бўлиб, у қорин, бўйин ва оғизча қисмларидан иборат. У кўпчилик архегонийли (мохсимон ва папоротниксимон) ўсимликларда мустақил ҳаёт кечирадиган ўсимта - гаметофитда ва уруғли (очиқ ва ёпиқ уруғли) ўсимликларда уруғмуртак ичида тараққий этади.

Йўсинсимонлардан бошлаб, гулли ўсимликларгача юксак ўсимликларнинг барчасининг индивидуал тараққиёт даври бир хилда: жинсий жараён натижасида хромосомаларнинг сони икки баробар ортиши, спора ҳосил бўлишида эса хромосомаларнинг сони икки баробар камайиши кузатилади. Шунинг учун ҳам юксак ўсимликларнинг индивидуал тараққиёт даврида жинсий гаметофит насл, жинссиз спорофит наслдан фарқ қилиши муқаррар. Ҳар қандай ҳолда ҳам юксак ўсимликларда гаметофит-жинсий насл n хромосом сонига, жинссиз спорофит насл эса 2n хромосом сонига эга бўлади.

• Йўсинсимонлардан бошлаб, гулли ўсимликларгача юксак ўсимликларнинг барчасининг индивидуал тараққиёт даври бир хилда: жинсий жараён натижасида хромосомаларнинг сони икки баробар ортиши, спора ҳосил бўлишида эса хромосомаларнинг сони икки баробар камайиши кузатилади. Шунинг учун ҳам юксак ўсимликларнинг индивидуал тараққиёт даврида жинсий гаметофит насл, жинссиз спорофит наслдан фарқ қилиши муқаррар. Ҳар қандай ҳолда ҳам юксак ўсимликларда гаметофит-жинсий насл n хромосом сонига, жинссиз спорофит насл эса 2n хромосом сонига эга бўлади.

n
2n