Yo’nalishga kirish

 
83 
 
 
 
bunday  xodisaning  sababchisi,  Uran  atrofida  birin  -  ketin  beshta  xalka 
joylashganligidan deb to'g’ri faxmladilar. 
1986 yilning 24 yanvarida AQSH ning “voyajer-2” planetalararo avtomatik 
stantsiyasi esa, Yerdan jo'naganidan 8 yarim yil keyin Uran sayyorasidan 81 ming 
200  kilometr  naridan  o'tayotib,  u  haqida  qiziq  ma'lumotlar  to'pladi.  Uning 
“aytishicha”,  planeta  atmosferasining  asosiy  qismi  molekulyar  vodoroddan iborat 
bo'lib, uning ustki qismini atomlar vodorodli “toj” bezaydi.  
Neptun. 
“Qalam  uchida  topilgan  sayyora”  1820  yilga  qadar  Quyosh  oilasi  asosan 
quyidagi  ettita  sayyora:  Merkuriy,  Venera,  Yer,  Mars,  Yupiter,  Saturn  va  Uran 
hamda ularning yo'ldoshlaridan tashkil topgan deb qaralardi. 
1820  yili  parijlik  astronom  A.  Buvar,  Yupiter,  Saturn  va  Uranlarning 
kordinatalari jadvalini juda katta aniqlik bilan hisobladi. Biroq o'n yil o'tgach, Uran 
oldindan hisoblangan o'z o'rnidan 200 sekundli yoyga ilgarilab ketdi. Yana o'n yil 
o'tgach,  ilgarilash  90  sekundga,  1846  yilga  kelib  esa  128  sekundga  etdi.  Osmon 
mexanikasi,  nazariy  hisoblashlar  bilan  praktika  orasida  bu  qadar  katta  farq 
chiqishiga  yo'l  qo'ymasligi  kerak  edi.  Astronomlar,  Uranning  harakatidagi  bu 
chetlashish, uning orbitasidan tashqaridagi boshqa planetaning ta'siri tufayli degan 
qarorga keldilar. 
Bunday  murakkab  matematik  masalani  hal  qilish  uchun  bir  vaqtda  bir-
birlaridan  bexabar  xolda  ikki  astronom  “bel  bog’ladi”.  qizig’i  shundaki, 
Neptunning  ochilishidan  ancha  ilgari  1795  yili  8  va  10  mayda  -  ikki  marta 
astronom Laland kuzatdi. Biroq o'shanda u planetani xira bir yulduz deb o'ylab, bu 
ikki kunda  olingan  foto  plastinkalarda  kuzatilgan  sayyora  siljishini  -  o'lchashning 
xatoligidan  deb  tushundi.  Agar  o'shanda  Laland  xulosa  qilishga  shoshilmay,  bir  - 
ikki kun bu “xira yulduzcha” ni e'tibor bilan kuzatganda edi, u Neptunni Lever’e 
va Galledan yarim asr oldin topgan bo'lardi. 
Neptun  Urandan  birozgina  katta  bo'lib,  uning  diametri  50  ming  100 
kilometrdir.  Zichligi  1  kub  santimetrida  1,6  gramm.  Quyoshdan  o'rtacha  uzoqligi 

---

Konchilik sohasiga kirish