Yer usti transport tizimlari

Bosim hosil qiluvchi halqalar.
Bosim hosil qiluvchi xalqalarning vazifasi, 
nafaqat yonish kamerasining jipsligini orttirish, balki porshen kallagidan olgan 
xaroratni silindrga o‘tkazib berish xamdir. Ular tuzilishi nuqtai nazaridan quyidagi 
xillarga bo‘linadi, (ko‘ndalang kesimi bo‘yicha) 3.32-rasm. 

---

35 
-to‘g‘ri burchakli (3.32a-rasm); -trapetsiyasimon (3.32b-rasm); 
-bochkasimon (3.32i -rasm); -konussimon (3.32g-rasm); 
-minutli (3.32e-rasm); -torsionli (3.32d-rasm). 
3.32-rasm. Bosim xosil qiluvchi xalqalar ko‘ndalang kesimining xillari 
texnik shartlarga to‘g‘ri kelishi doimiy nazoratda bo‘lishi kerak. 
 
 
Porshen barmog‘i. 
Porshen barmog‘ining vazifasi porshen bilan shatunning bir biriga sharnirli 
bog‘lab, porshendan olgan bosimni shatunga o‘tkazishdan iborat. Dvigatelni ishlash 
jarayonida porshen barmog‘i miqdor va yo‘nalish bo‘yicha o‘zgaruvchan yuklanish 
ostida bo‘ladi. 
Yonish va kengayish jarayonida esa porshen barmog‘iga zarbli yuklanish ta’sir 
etadi. Shu zarba ta’sir etganda, porshen barmog‘i bilan shatun podshipnigi orasidan 
moy siqib chiqariladi. Natijada yarim xo‘l ishqalanish ro‘y berib, porshen 
barmog‘ining eyilishi ortadi. Shuning uchun porshen barmog‘ining oldiga
ishqalanishga chidamli va bikr bo‘lishligi talabi qo‘yiladi. 
Porshen barmog‘ining yuza qismi qattiq, ichki qismi esa mustaxkam bo‘lishi 
kerak. SHuning uchun ular sementatsiya qilinadigan uglerodli yoki legirlangan 
po‘latdan yasaladi. Misol uchun, SMD-14 dvigateli porshenning barmog‘i 12 XNZA 
pulatdan yasalgan. Sementatsiya 1,5 mm chuqurlikkacha qilinadi va yuqori chastotali 
tok bilan toblanadi, so‘ng shilinadi. Qattiqligi esa Rokvell bo‘yicha NRS=55...65 
atrofida bo‘ladi.