Yaponiyada boshlang‘ich, o‘rta ta’lim jarayonini tashkil qilish mazmuni



Download 1,63 Mb.
bet5/10
Sana23.05.2023
Hajmi1,63 Mb.
#942765
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
Kurs ishi

Bozorning turlari va tuzilishi

Hozirgi davrdagi bozor murakkab tuzilishga egadir. Bozorninng ichki tuzilishi murakkab bo`lganligi sababli uni turkumlashga har xil mezonlar asos qilib olinadi. Bular bozorning yetuklik darajasi, sotiladigan va sotib olinadigan mahsulot turi, bozor sub`ektlari xususiyatlari, bozor miqyosi, iqtisodiy aloqalar tavsifi va boshqalar. Bozorning yetuklik darajasiga qarab rivojlanmagan bozor, klassik (erkin) bozor, hozirgi zamon riivojlangan bozorlarga bo`linadi. Rivojlanmagan, shakllanayotgan bozor ko`proq, tasodifiy tavsifga ega bo`lib, unda tovarni tovarga ayirboshlash usuli (barter) ko`proq qo`llanadi. Bozorning bu turi tarixan hali haqiqiy pul kelib chiqmagan davrga to`g`ri keladi. Lekin hozirgi davrda ham ayrim mamlakatlarda pul inqirozga uchrab, ijyimoiy ishonchni yo`qotgan, bozor iqtisodiyotiga o`tayotgan davrlarda ham bu bozor amal qilishi mumkin. Erkin (klassik) bozor – tovar va xizmatlarning har bir turi bo`yicha juda ko`p ishlab chiqaruvchilar va iste`molchilar, ya`ni sotuvchilar va sotib oluvchilardan iborat bo`lib, pul orqali ayirboshlash jarayonida ular o`rtasida erkin raqobat kelib chiqadi, narxlar talab va taklif o`rtasidagi nisbatga qarab erkin shakillanadi, raqobatning turli usullari qo`llaniladi, aholi va ishlab chiqaruvchilar keskin tabaqalanadi. Hozirgi zamon rivojlangan bozori – bunda davlat ham bozor ishtirokchisi bo`lib, bozor ancha tartiblashtiriladi va boshqariladi, turli xil birjalar va boshqa oldi – sotdi jarayoniga xizmat qiluvchi sohalar rivojlangan bo`ladi, raqobat kurashlari aholining tabaqalashuvi yumshatilib, ularing daromadlari darajasi o`rtasidagi farqlar kamayadi.


Bozor hududiy jihatdan ham turlicha bo`lishi mumkin. Bular mahalliy bozorlar(Toshkent bozori, Samarqand bozori, Urgut bozori, London bozori, Nyu-York bozori, Pekin bozori va boshqalar); milliy bozorlar(O`zbekiston bozori, Rossiya bozori, Ukraina bozori, Angliya bozori, Amerika bozori, Xitoy bozori va boshqalar); hududiy bozorlar(Markaziy Osiyo yoki osiyo bozori, G`arbiy Yevropa bozori) va nihoyat jahon bozori.
Sotiladigan va sotib olinadigan tovar, xizmat turiga ko`ra bozor quyidagi turlarga bo`linadi: iste`mol tovarlari va xizmatlar bozori, ishlab chiqarish vositalari va ishchi kuchi(resurslar) bozori, valyuta bozori va fond birjalari, ilmiy texnik kashfiyot va ishlanmalar bozori.
Muomalaga chiqadigan sub`yektlarning xususiyatiga ko`ra ulgurji va chakana savdo to`g`risida gap yuritiladi. Chakana savdoda asosan, sotib oluvchilar – fuqarolar hisoblanadi. Turli shakldagi korxonalar, firmalar, xususiy do`konlar va boshqalar wsa sotuvchi hisoblanadi. Ulgurji savdoda davlat tomonidan qishloq xo`jalik mahsulotlarini xarid qilish alohida o`rin tutadi. Bunda asosiy xaridor davlat, sotuvchilar esa dehqon va fermer xo`jaliklardir.
Shuningdek, dehqon bozori savdosi ham muhim o`rin tutadi. Dehqon bozorida savdoni, alohida fuqarolar, jamoa va fermer xo`jaliklari hamda boshqalar amalga oshiradi.
Tovar va xizmatlar bozori bozorning asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu borada xo`jalik sub`ektlarining barcha uchta turi qatnashadi. Ular :

  1. Fuqarolar(uy xo`jaliklari)

  2. Davlat

  3. Korxonalar

Iste`mol tovarlari va xizmatlari bozorining maxsus turi intellectual tovarlar bozoridir. Bu bozorda aqliy mehnat mahsuli bo`lgan tovarlar – ilmiy g`oyalar, texnikaviy yangiliklar, san`at va adabiyot asarlari, har xil axborotlar oldi – sotdi qilinadi. Intellektual bozor tarkibida ilmiy – texnikaviy ishlanmalarni ayirboshlash katta o`rin tutadi. U amalda patent, litsenziya va nou – xao sotishdan iborat bo`lib, bu bozorda, asosan innovatsiya firmalari ish ko`radi. Mazkur firmalar yangiliklarni toppish, bozorda sotish va ishlab chiqarishga joriy etish bo`yicha xizmat ko`rsaytadi.
Ishlab chiqarish vositalari(resurslar) bozorida tovar sifatidagi mehnat vositalari va materiallari oldi – sotdi qilinadi. Bu bozorda mashina, asbob – uskuna, xom – ashyo, yoqilg`I va materiallar kabi ishlab chiqarish vositalari yirik hajmda ko`tarasiga (ulgurji) sotiladi. Resurslar bozoridagi tovarlar shaxsiy iste`molga emas, ishlab chiqarish iste`moliga xizmat qiladi, ya`ni ishlab chiqarish talabini qondiradi.



Download 1,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish