Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Kirish

Tiazolning boshqa birikmalarga tasiri
Ko’p geteroatomli besh a’zoli geterosilik birikmalar Bu sinf birikmalarinig tuzilishida ikki va undan ko’p geteroatom bo’ladi. Ularni umumiy nomda azollar deyiladi. Halqadagi bir geteroatom azot, ikkinchi geteroatom kislorod bo’lsa – oksazol; azot bo’lsa imidazol, oltingugurt bo’lsa tiazol deyiladi.
Pirazol (C3H4N2). Pirazol hosilalarini nomlashda raqamlash
iminoguruhdan boshlanib, ikkinchi azot tomon yo’naltiriladi. Olinish usullari. Pirazollar asosan ikki usulda: atsetilen birikmalariga
diazometan biriktirib va diketonlarga gidrazin ta’sir ettirib olinadi.
Bu usul bilan prof. A.G. Maxsumov va uning maktabining olimlari
pirazolning 100 dan ortiq yangi hosilalarini sintez qilib oldilar va ularning
fiziologik faolligini o’rgandilar.
Atsetilatsetonga gidrazin bilan ta’sir ettirilganda 3,5-dimetilpirazol hosil
bo’ladi:
Pirazol 1700
C da suyuqlanadigan kristall modda. Uning hosilalari dori-
darmonlar va bo’yagichlar ishlab chiqarishda keng ishlatiladi.
Kimyoviy xususiyatlari. 1. Pirazol asos xususiyatiga ega. U oksidlovchilar,
kislota va ishqorlar ta’siriga chidamli.
2. Pirazol pirroldan farq qilib, oson nitrolanadi va sulfolanadi. Bunda
o’rinbosarlar 4-holatdagi vodorod bilan almashinadilar:

4-aminopirazol anilin kabi diazotirlash, diazoqo’shish kabi reaksiyalarga
kirisha oladi. 3. Pirazol natriyning spirt bilan aralashmasi yordamida qaytarilganda
pirozolinni hosil qiladi. Pirazol kattalitik qaytarilganda pirazolidin hosil bo’ladi: Pirazolinning asosli xossasi pirazolga qaraganda kuchli bo’lib, oson oksidlanadi.
Pirazolon va uning hosilalari. Pirazolinning muhim hosilalaridan biri pirazolonhisoblanadi.
Pirazolonning hosilalari β-ketokislota efirlariga almashingan gidrazinlar
bilan ta’sir etib yoki gidrazin biriktirib olinadi.
1. 1883 yilda Knorr fenilgidrazinni atsetosirka efiri bilan ta’siri natijasida 1-
fenil-3-metilpirazolon-5 hosil bo’lishini kashf etdi:
2. Diketenga fenilgidrazin birikkanda ham yuqoridagi birikmalar hosil
bo’ladi: 1-fenil-3-metilpirazolon-5 uch xil tautomer shaklda mavjud bo’lishi
mumkin: 1-fenil-3-metilpirazolon-5-ni metil yodid bilan alkillab antipirin (1-fenil-
2,3-dimetil-pirazolon-5) hosil qiladi: