Xudayberdiyeva Mohidil Baxriddin qizi

Asoslar  pedagogik 

yangiliklarning  quyidagi  parametrlari 

bo’yicha  ishlab  chiqiladi:  fan  tuzilishiga, 

ta`lim  sub`ektiga,  amalga  oshirish  shartlari  va  yangiliklar  xarakteriga  munosabat 

nuqtai nazaridan qarab chiqiladi.

 

Ishlab  chiqilgan  tizim  bo’yicha  pedagogik  yangiliklar  quyidagi  tiplar  va  mayda 

tiplarga bo’linadi: 

1.  Ta`lim  tizimining  tuzilmaviy  aloqadorligi  bo’yicha  yangiliklar  maqsadlarda, 

vazifalarda,  ta`lim  va  tarbiyaning  mazmunida,  shakllarida,  usullarida,  o’qitish 

texnologiyalarida,  o’qitish  va  ta`lim  vositalarida,  diagnostika  tizimida,  nazoratda, 

natijalarni boshqarish va b.da. 

2.  Ta`lim  sub`yektining  shaxsiy  yondashuviga  ko’ra  o’quvchi  va  pedagog 

qobiliyatlarining  rivojlanishi  sohasida,  ularning  bilim,  ko’nikma  va  malakalari, 

faoliyat usullari, layoqatlilik sohasidagi rivojlanishida. 

---

21 

 

 

3.  Pedagogik  qo’llanish  sohasi  bo’yicha:  o’quv  jarayonida,  o’quv  kursida,  ta`lim 

sohasida, ta`lim tizimi va darajasida, o’qitish tizimi darajasida, ta`limni boshkarishda 

4.  Pedagogik  jarayon  ishtirokchilarining  o’zaro  faoliyatidagi  tiplar  bo’yicha: 

jamoaviy  o’qishda,  guruhli  o’qishda,  alohida  o’qishda,  repetitorlikda,  oilaviy 

o’qishda va boshqalarda. 

5.  Funksional  imkoniyatlari  bo’yicha:  sharoitlarga  yangiliklar  (ta`lim  muhitini, 

ijtimoiy-madaniy  sharoitlarni  va  boshqalarni  yangilash),  pedagogik  vositalar, 

loyihalar,  texnologiyalar  va  boshqalarga  yangiliklar  kiritish,  boshqaruvdagi 

yangiliklar  (ta`lim  tizimi  tuzilishida,  boshqaruv  faoliyatiga  ularning  faoliyatini 

yaxshilashni ta`minlovchi yangi taklif va qarorlar)da. 

6.  Amalga  oshirish  (yo’lga  qo’yish)  usullari  bo’yicha:  rejali,  tizimli,  davriy, 

stixiyali, tasodifiy. 

7. Tarqalish ko’lami bo’yicha: bitta pedagog faoliyatida, pedagoglarning metodik 

birlashmalari,  maktab,  maktablar  guruhi,  region,  viloyatlar  bo’yicha,  xalqaro 

darajada. 

8. Ijtimoiy pedagogik ahamiyati bo’yicha:  ma`lum tipdagi ta`lim  muassasalarida, 

pedagoglarning aniq kasbiy-tipologik guruhlari uchun. 

9.  Novatorlik  tadbirlarning  hajmi  bo’yicha:  tor  doirada,  ommaviy,  global 

ko’rinishda.  

10.  O’zgarishlar  sodir  bo’lishi  mumkin  daraja  bo’yicha:  korrektirovkali, 

modefikatsiyalash,  modernizatsiyalash,  radikal,  inqilobiy  ko’rinishlarga  ega  bo’lishi 

mumkin.  Misol  uchun  o’quvchilardagi  ta`limiy  refleksiya  bo’yicha  innovatsiya 

o’qitishni  diagnostika  qilish  tizimiga  munosabat  nuqtai  nazaridan  ham,  o’quvchilar 

faoliyat usullarini rivojlantirish, o’quv jarayonida qo’llash ko’lami yoki usuliga ko’ra 

ham,  sharoitga  yangilik  kiritish  va  shu  kabi  boshqa  jihatlardan  ham  tavsiflanishi 

mumkin. 

Demak,  pedagogik  innovatika  metodologiyasi  pedagogik  yangiliklarni  yaratish, 

o’zlashtirish va qo’llashga aloqador bo’lgan asos va tuzilish to’g’risidagi bilimlar va 

faoliyatlar  tizimidir.  Pedagogik  innovatika  metodologiyasi  sohasiga  bilimlar  va 

shunga  muvofiq  faoliyatlar  tizimi  kirib,  u  nazariy  ta`limot  uchun  xarakterli  bo’lgan 

---

22 

 

 

o’ziga  xos  printsiplar,  qonuniyatlar,  asosiy  tushunchalar  va  ular  o’rtasidagi 

bog’liqliklar,  vositalar,  qo’llash  sohalari  va  chegaralarini  o’rganadi,  izohlaydi  va 

asoslaydi.