Xatti harakat tushunchasi

Xukukiy tartibga solish mexanizmi va uning elementlari.


Xukukiy tartibga solish jarayoni - ijtimoiy munosabatlarga xukukiy ta`sir etish, ularni amalga oshirish, rivojlantirishning kat`iy belgilangan tartibidir.
Xukukiy tartibga solish jaraeni xar kanday ijtimoiy jarayonlar singari boshlanish va nixoyalanish nuktalariga ega. Bu jarayon davlat tomonidan normativ-xukukiy akt urnatilishidan boshlanadi.
Xukukiy norma davlatning irodasini uzida mujassamlashtiruvchi, uni xukukiy munosabat ishtirokchilariga yetkazuvchi vosita sifatida paydo buladi va amalga oshadi.

Xukukiy tartibga solish jarayonini uch asosiy boskichga bulish mumkin:

1) ijtimoiy munosabatlarni koidaga soluvchi (reglamentatsiya kiluvchi) xukukiy normalarni yaratilish boskichi;

2) xukukiy norma asosida muayyan subyektlarda xukuk va burchlar kelib chikkan chogda yuridik normalarning amal kilish boskichi;

3) xukukiy normada nazarda tutilgan xolatlar, xukuk va majburiyatlar vujudga subyektiv xukuk va burchlarning amalga oshirilish boskichi;

Xukukiy tartibga solish jarayonining uch boskichiga uchta muxim element muvofik keladi:

a) xukukiy normalar;

b) xukukiy munosabatlar;
v) subyektiv xukuk va burchlarning amalga oshirish aktlari.

Xukukiy tartibga solish jarayonining xar bir asosiy belgisi uz navbatida uziga xos kichik tizimlarni tashkil etadi.

Xukukiy normalarning yaratish boskichiga muvofik keladigan tizimga kuyidagilar kiradi: xukukiy ong, xukuk ijodkorligi aktlari normativ xukukiy aktlar, xukuk normalari, aktlarni tizimlashtirish.


Xukukiy normalarning amal kilish boskichidagi xukukiy munosabat tizimiga kuyidagilar kiradi:
Hukuk subyekti, yuridik faktlar, umumiy va muayan xukukiy munosabatlar.
Xukukni amalga oshirish boskichi tizimiga kuyidagilar kiradi: xukukiy munosabat katnashchilari individual aktlari, xukukni kulanish aktlari.
Sanab utilgan tizimlarni xukukiy tartibga solish jarayenining buginlari deb atashimiz mumkin.
Xukukiy tartibga solish jarayenida amal kilinadigan elementlarning mujassam bir butunligi xukukiy tartibga solish mexanizmini tashkil etadi.
Xukukiy tartibga solish mexanizmi-bu maksad va vazifalarga muvofik ravishda ijtimoiy munosabatlarga samarali xukukiy ta`sir etishni taminlovchi xukukiy vositalarning mushtarak tizimidir.

“Mexanizm” - bu bir necha mustakil elementlarning, kismlaridan uzaro alokadorlik asosida bir butun agregat sifatida xarakat kilishidir.

Xukukiy tartibga solish jarayenida namoyen buluvchi elementlar yagona uzviy bir butun mexanizmni tashkil etadi.
Xukukiy ong, xukukiy madaniyat, konunchilik kabi kategoriyalar xukukiy tartibga solish jarayenining negizini, uzagini tashkil etadi.
Konunchilik davlat va jamiyat xayetining asosiy prinsiplaridan biridir.