Ушбу дастур, касб психологияси фанининг еришган ютуқлари, долзарб муаммоларини ҳисобга олган ҳолда тузилди

Idrokning yana bir muhim xususiyati – uning  umumlashgan holda
narsa va hodisalarning aks ettirishidir. Ma’lumki, inson psixikasiga kirib
borayotgan ko’pqirrali, ko’pyoqlama alomatlardan idrok qilish bilan cheklanib,
chegaralanib qolmasdan, balki o’sha majmua aniq jism yoki hodisa sifatida
baholanadi. Jismlarning o’ziga xos xususiyatlarini belgilash bilan qanoat hosil
qilmasdan, balki mazkur narsalarni ma’lum ma’noviy qismlarga ajratadi.
Jumladan, «soat», «bino», «hayvonot» va hokazo.
Idrokning navbatdagi xususiyati uning harakatchanligi va
boshqaruvchanligidir. Masalan, toshko’mir yorug’likda yog’du sochadi, oq
qog’ozdan ko’proq nur balqiydi. Lekin inson bu narsalarni «qora» va «oq» deb
idrok qiladi, vujudga kelgan bevosita sub’ektiv taassurotlarga nisbatan
o’zgartishlar, tuzatishlar kiritadi. Chunki idrok jarayoni inson oldida turgan
maqsadga, maqsad qo’ya olishga, unga berilgan ustanovkaga (ongli, ixtiyoriy
ko’rsatmaga) uzviy bog’liq holda irodaviy boshqarilish xususiyatiga egadir.
Shuning uchun insonni idrok qilish (pertseptiv) faoliyatida ongli boshqariluv
imkoniyati mavjud bo’lib, analitik, sintetik, harakatlar negizida verbal orqali
amalga oshiriladi.