Uliwma psixologiya kk

 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tema. Oylaw. 
 
Joba: 
1. Oylaw haqqinda tu`sinik. 
2. Oylawdin` o`zgeshelikleri. 
3. Oylaw protsesinin` sipatlamasi. 
4. Oylaw formalari ha`m tu`rleri. 
5. Aqil sapalari. 
T.T: oylaw, aqil, aqil sipatlari, oylaw formalari, oylaw operatsiyalari, analiz, sintez, 
konkretlestiriw, juwmaqqa keliw, induktsiya, deduktsiya, 
Ko`rgizbeli-obrazli oylaw- bul oylawdin` 
qabil etiwge yamasa ko`z aldina keltiriwge su`yeniwi, abstrakt oylaw- bul biz biletug`inimizday-aq qabil etiwge 
ha`m ko`z aldina keltiriwge ta`n bolg`an ko`rgizbelilikten jurday bolg`an tu`sinikler.
 
 
 
OYLAW. Oylaw en` joqarg`i biliw protsessi esaplanadi. Ol jan`a bilim, do`retiwshilik sa`wleleniwdin` jedel 
formasi ha`m haqiyqatliqti adam ta`repinen qayta islewdi quraydi. Oylaw ya haqiyqatta, ya sub`ektte sol waqitta 
bolmag`an na`tiyjeni payda etedi. Oylawdi (elementar formada ol haywanlarda da bar) jan`a bilimdi aliw, bar 
tu`siniklerdi do`retiwshilik tu`rlendiriw sipatinda da tu`siniw mu`mkin.
Oylawdin` basqa psixologiyaliq protsesslerden o`zgesheligi sonnan ibarat, ol barliq waqitta sheshiw kerek 
bolg`an problemali jag`day, ma`selenin` boliwi ha`m bul ma`sele berilgen jag`daydin` jedel o`zgeriwi menen 
baylanisli. Oylawdin` qabil etiwden ayirmashilig`i ol sezimli mag`liwmat shegarasinan shig`adi, u`yreniw 
shegaralarin ken`eytedi. Oylawda sensor mag`liwmat tiykarinda belgili bir teoriyaliq ha`m praktikaliq juwmaqlar 
islenedi. Ol turmisti tek g`ana bo`lek bir zat, qubilis ha`m olardin` qa`siyetleri tu`rinde sa`wlelendirip 
qoymastan, olar arasinda bar bolg`an ko`pshilik jag`dayda tikkeley, qabillawda adamg`a berilmegen 
baylanislardi belgileydi. Zat ha`m qubilislar qa`siyeti, olar arasindag`i baylanislar oylawda uliwmalastirilg`an 
tu`rde, nizamlar tu`rinde sa`wlelenedi.
Turmista oylaw o`z aldina psixikaliq protsess sipatinda ha`reket etpeydi, ol basqa barliq biliw protsesslerinde- 
qabil etiw, diqqat, ko`z aldina keltiriw, este saqlaw, so`ylewde ko`zge ko`rinbey ha`reket etedi. Bul 
protsesslerdin` joqarg`i formasi a`lbette oylaw menen baylanisli ha`m olardin` bul biliw protsessinde qatnasiw 
da`rejesi olardin` rawajlaniw da`rejesin belgileydi. 
Oylaw- zatlardin` negizin aniqlawshi ideyalar ha`reketi. Onin` juwmag`i obraz emes, al oy, ideya esaplanadi. 
Oylawdin` spetsifikaliq na`tiyjesi sipatinda tu`siniw- predmetler klassinin` olardin` uliwma ha`m ayriqsha 
o`zgesheliklerinde uliwmalasqan sa`wleleniwi shig`iwi mu`mkin.

---

35
Oylaw-ayriqsha tu`rdegi teoriyaliq ha`m praktikaliq is-ha`reket. Oylawdin` teoriyaliq tu`sinigi- bul sonday 
oylaw, adam bunin` menen paydalana otirip, ma`seleni sheshiw protsessinde tu`sinikke mu`ra`jat etedi, oyinda 
ha`reketlerdi orinlaydi, ta`jiriybe menen tikkeley isi bolmay, seziw organlari ja`rdeminde aling`an. Ol tu`sinik, 
talqilaw, oy juwmag`i tu`rinde basqa adamlar ta`repinen aling`an tayar bilimlerden paydalana otirip ma`seleni 
basinan aqirina shekem yadta talqilaydi ha`m sheshimin izleydi Teoriyaliq ayqinliq (ug`imliliq) oylaw ilimiy 
teoriyaliq izertlewler ushin xarakterli.