Tuzuvchi: Maxsus fan o’qituvchisi O’lmasbek Xolmirzayev

z
- 
P
 nuqtadan 
 xy
 tekisligigacha bo’lgan masofa             
 
 
2 – Rasm. Tcilindrik koordinata sistemasi. 
 

---

 
        O’MT =  Kasbga kirish             
Tuzuvchi:      Maxsus fan o’qituvchisi              O’lmasbek Xolmirzayev  
             
2-son KHM
                           
= 
128 =
 
   
Sferik koordinatalar sistemasida nuqtaning fazodagi o’rni 3ta koordinata 
(r, 
Ө, φ)
 bilan aniqlanadi: 
r
- nuqtadan koordinata boshigacha bo’lgan masofa. 
Ө
- xz va P nukta xamda z o’kdan o’tuvchi tekisliklar orasidagi burchak. 
φ
 – 
oz
 o’qi va Ө  va P nuqtalardan o’tuvchi nur orasidagi burchak.  
 
 
3 – Rasm. Sferik koordinata sistemasi. 
Nuqta koordinatalarini bir sistemadan ikkinchisiga o’tkazish mumkin.  
Masalan    sferik  koordinata  sitemasidan  Dekart  koordinatalariga  o’tish 
quyidagicha bajariladi. 
X= r sinө - sinө-cos

; 
Y= r -sinө - sin

; 
Z= r -cos

 
Qo’yilgan masala va bajarilayotgan ish holatiga qarab turli fazolarni va ular 
bilan  bog’liq  koordinata  sistemasini  tanlash  mumkin.  Aksariyat  hollarda  uch 
o’lchovli modellashtirish dasturlarida fazolarning quyidagi turlari tanlanadi.  
Ob`ekt fazosi (object space), u o’z mahalliy koordinata sistemasida ob`ekt 
shaklini  modellashtirish  uchun  ishlatiladi.  Har  bir  ob`ektning  o’z  koordinata 
sitemasi bo’ladi.  
Umumiy fazo (wored space) – qurilgan ob`ektlarni sahnaga joylashtirish, 
affin  o’zgartirishlarni  bajarish  (ko’chirish,  burash  va  masshtablash),  sahnani 
yoritishni  ifodalash,  ob`ektlar  harakat  dinamikasini  hisoblash  va  hokazo.  U 
barcha ob`ektlar uchun umumiy fazo vazifasini bajaradi.  
Ko’rinish fazosi  (view space) – bu fazo virtual kuzatuvchi (odatda kamera) 
yoki  sohaning  aniq  proektciyasi  bilan  bog’lanib,  sahnaning  ko’rinish  oynasida 
akslanish va ishlash mumkin bo’lgan qismidir (viewport). Bu – xuddi nuqtai nazar 
kabi. 
Ekran  fazosi  (screen  space)  –  bu  2D  -  fazo  (tekislik)  bo’lib  unda  3  D    – 
ob`ektlarning proektciyasi ekran tekisligida akslanadi.  
UVW  –  parametrik  fazo  (UVW  parametric  space)  –  murakkab  egri 
chiziqlarni va sirtlarni modellashtirishda ishlatiladi.