Тузувчи : Файзуллаева Н

6.3-chizma. Avtonom investitsiyalar grafigi 
 
4.Investitsiyalar  dinamikasini belgilovchi foiz ctavkasidan boshqa omillar. Akselerator     
modeli. 
Investitsiyalar dinamikasini belgilovchi eng muhim omillardan biri bo’lib kutilayotgan sof 
foyda normasi hisoblanadi. Agar real foiz stavkasi bilan investitsiya xarajatlari miqdori o’rtasida 
teskari  bog’liqlik  bo’lsa,  kutilayotgan  sof  foyda  normasi  (KSFN)  dinamikasi  bilan  investitsiya 
xarajatlari o’rtasida to’g’ri bog’liqlik bor.  
Agarda kutilayotgan foyda me’yori foiz stavkasidan yuqori bo’lsa, investitsiyalash foydali 
va aksincha, foiz stavkasi kutilayotgan foyda miqdoridan  yuqori bo’lsa, investitsiyalash foydali 
bo’lmay qoladi. 
Misol  uchun,  zavodga  100000  so’mlik  yangi  stanok  sotib  olindi.  YAngi  stanokni 
qo’llashdan  zavod  10.000  so’m  sof  foyda  olgan  bo’lsin.    Kutilayotgan  sof  foyda  normasi 
quyidagicha aniqlanadi: 
     KSFN  = 10000 / 100000 x 100 = 10%. 
Investitsiya xarajatlari foyda keltirishini aniqlashda nominal foiz stavkasi emas, balki real 
foiz  stavkasi  hisobga  olinadi.  Real  foiz  stavka  narxlar  darajasining  o’zgarishini  aks  ettirib, 
nominal  stavkadan  inflyatsiya  darajasi  ayirmasi  ko’rinishida  aniqlanadi.  Masalan,  nominal  foiz 
stavkasi  16%  ga  teng  bo’lsa,  inflyatsiya  darajasi  yiliga  12%  ni  tashkil  etsa,    unda  real  foiz 
stavkasi 4 foizini (16%-12%) tashkil etadi. 
Investitsiya xarajatlari dinamikasiga ta’sir etuvchi boshqa omillar quyidagilar kiradi: 
1. Soliqqa tortish darajasi; 
2. Ishlab chiqarish texnologiyalaridagi o’zgarishlar; 
3. Mavjud bo’lgan asosiy kapital miqdori; 
4. Investorlarning kutishi; 
5. Yalpi daromadlarning o’zgarishi. 
Soliqqa  tortish  darajasining  pasayishi  hamda  yangi  texnologiyalarning  paydo  bo’lishi 
kutilayotgan sof foyda normasining (real foiz stavkasi o’zgarmagan sharoitda ham) ko’payishga 
olib keladi. Bu esa investitsiya xarajatlarining ortishiga  turtki beradi. 
Investitsiyalar  hajmining  YAMM  yoki  daromadlar  darajasiga  bog’liqligini  akselerator 
modeli aks ettiradi: 
I = f(Y)
,  ya’ni investitsiyalar (I) YAMM (Y)ning funksiyasi ekan. 
Akselerator modelining to’liqroq ko’rinishi quyidagicha bo’ladi: