Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

Elektrolitlarning solvatatsiyaga ta’siri
Modda va solvat (tuzlanuvchi) ning tabiatiga, konsentratsiyasi va ion 
radiusiga bog‘liq. Kichik radiusli ionlarni katta radiusli ionlarga nisbatan 
solvatlanish darajasi yuqori. 
Ekstraksiyaga haroratning ta’siri.

---

108 
Harorat o‘zgarishi bilan moddalarni ekstraksiyalanishi ortishi yoki 
kamayishi mumkin. Bu moddani harorat ta’sirida taqsimlanish 
koeffitsiyentining o‘zgarishiga bog‘liq. Harorat o‘zgarishi bilan tegishli 
fazalarda moddalarni dissotsiatsiya va assotsiatsiya holati o‘zgaradi. 
Demak, gidrotatsiya va solvatatsiya o‘zgarishiga monand holda kimyoviy 
moddalarni ekstraksiyalanishi ham o‘zgaradi. 
Haroratning o‘zgarishi ekstraksiyalanuvchi moddani taqsimlanish 
koeffitsiyentiga ta’sir ko‘rsatadi. Chunki haroratning o‘zgarishi har bir 
fazadagi moddalarning eruvchanligi hamda organik erituvchi bilan suv 
fazasining o‘zaro eruvchanligini o‘zgartiradi. Harorat o‘zgarishi bilan 
moddalarning organik erituvchi va suvdagi eruvchanligi turlicha o‘zgaradi. 
Natijada moddalar taqsimlanish koeffitsiyentining o‘zgarishiga olib keladi.
Harorat o‘zgarishi bilan moddalarni mos fazalardagi dissotsiatsiya va 
assotsiatsiya jarayonida ham o‘zgarish bo‘lishi mumkin.
Ekstraksiya 
uchun 
qo‘llaniladigan 
organik 
erituvchilarga 
nisbatan 
qo‘yiladigan 
talablar.
Moddalarni 
ekstraksiyalashda 
qo‘llaniladigan organik erituvchilar tabiati ham katta ahamiyatga ega va 
ularga quyidagi talablar qo‘yiladi: 
1. Organik erituvchi suv fazasidagi ajratilishi zarur bo‘lgan moddani 
yaxshi eritishi zarur. 
2. Imkoni boricha u bir moddani yoki turdosh moddalar guruhini 
eritishi kerak. Qo‘llanilayotgan organik erituvchi moddalarni tanlab eritishi 
talab qilinadi.
3. Organik erituvchi suvda kam erishi, shuningdek, suv ham organik 
erituvchida kam erishi zarur. Xatoliklarni kamaytirish maqsadida 
qo‘llaniladigan organik erituvchi suv bilan, suv esa organik erituvchi bilan 
to‘yintiriladi.
4. Organik erituvchini qaynash harorati 50°
С
yuqori bo‘lishi 
maqsadga muvofiq. Past haroratda qaynovchi organik erituvchilar tez 
bug‘lanishi sababli ekstraksiya davomida ular qisman yo‘qotiladi va sarfi 
ortishi mumkin.
5. Organik erituvchi va suvning zichligi yaxshi farqlanishi va ular 
aralashganda fazalarga tez ajralishi zarur.
6. Organik erituvchining zaharli ta’siri kam bo‘lishi va yonishdan 
xavfsiz bo‘lishi zarur. 
Elektroforez 
Elektroforez 
birinchi 
bo‘lib 
F.F.Reyssom 
tomonidan 
kashf 
qilingan.Elektroforez asbobi suvdagi gil va loy zarrachalarini, organik 
molekulalarni elektr toki yordamida harakat yo‘nalishini musbat va manfiy 
tomonga ajratadi.Elektroforez bu oqsilli moddalarni tozalash hamda 

---

109 
taqsimlash usuli hisoblanadi. Gel elektroforez usuli 2 xil ko‘rinishda olib 
boriladi: 
1.Vertikal. 
2.Gorizontal. 
Vertikal-elektroforezda, 
asosan, 
poliakrilomit 
gel 
tizimidan 
foydalanib, gorizontal gel elektroforezda esa agoroza gelining bir necha 
turidan foydalaniladi.