Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

Refraktometrik usulda qo‘laniladigan asboblar. 
Tadqiqotlarda 
Abbe o‘lchov prizmasi o‘rnatilgan refraktometrlar keng tarqalgan bo‘lib, 
RL, RL-2, RLU, RDU, IRF-22 rusumlilari amalda ko‘p ishlatiladi
Refraktometrlarda ishlash chog‘ida muayyan qoidalarga amal qilish 
kerak, chunki refraktometr prizmasini tayyorlash uchun ishlatiladigan 
maxsus optik shisha o‘ta nozik va yumshoq bo‘lib, zararlanishga moyildir. 

---

92 
5-rasm. Raqamli polyarimetr 
P8000 
Ayniqsa, o‘lchov prizmasining jilvirlangan yuzasi nozik bo‘lib, faqat 
yumshoq mato bilan artilishi kerak. 
Polyarimetriya (rus. polyarizatsiya — qutblanish va ...metr) — optik 
faol moddalar yorug‘likning qutblanish tekisligini qanchalik burilishini 
o‘lchashga asoslangan fizik-kimyoviy usul. Ko‘pincha, organik birikmalar 
optik faol moddalar hisoblanadi. Moddalarning optik faolligi optik asbob 
— polyarimetr yordamida o‘lchanadi. 
Polyarimetriya usuli asosida o‘simlik xom ashyolaridagi qand va 
kraxmal, eritmalardagi oqsil va aminokislotalar, peshobdagi uzum 
qandining miqdori va uglevodorodlarni parchalovchi fermentlar xili, 
miqdori va kuchi aniqlanadi. 
Polyarimetriya XVIII asrda ayrim suyuq moddlardan yoki 
birikmalarning eritmalaridan qutblangan tekkisligining o‘ngga yoki 
chapga burilishi aniqlangan. Ana shunday xususiyatga ega bo‘lgan 
moddalar 
optik aktiv moddalar
deyiladi. Uglevodlar, antibiotik, alkaloid, 
efir yog‘lari va boshqa organik birikmalar optik faol birikmalarga kiradi. 
Elektromagnit nurlanish-xaotik harakatlanuvchi cheksiz fotonlardan 
tashkil topgan nur oqimidir. Bu nur oqimi qutblashmagan nur oqimi 
deyialadi. U izotrop moddalar orqali yo‘naltirilganda to‘lqinlar tebranishi 
o‘zgaruvchan bo‘lib qoladi. Lekin shunday moddalar ham borki, bunda 
tebranish sirti tushayotgan nurga oriyentirlashadi. Ularga islandiya shpati, 
turmalin, polyaroid plyonkalari va boshqa moddalar kiradi. Polyarlashgan 
nurni o‘rganuvchi uskunalar polyarizatorlar deb nomlanadi. Polyarimetrik 
usul eritma tarkibidagi optik faol moddalr konentratsiyasi va 
polyarlashgan 
nurning 
burilish 
burchagi 
farqini 
aniqlashga 
asoslangan.Polyarimetrik tahlil qand lavlagida qand moddasi miqdorini 
anaiqlashda keng qo‘llaniladi. Usul bajarish osonligi, tezligi va yuqori 
aniqligi bilan ajralib turadi. U organik birikmalarning makondagi 
konfiguratsiyasi va kimyoviy tarkibi, reaksiyalar mexanizmi va assimetrik 
uglerod atomiga ega bo‘lgan mahsulotlar to‘g‘risida nazariy tadqiqotlar 
olib borishga yordam beradi. [6] 

---

93