Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

Refraktometriya, polyarimetrik, lyuminessent usullar to‘g‘risida 
1. Refraktometriya. 
2. Polyarimetrik. 
3. Lyuminessent. 
Modda zichligining o‘zgarishi doimo uni singdirish ko‘rsatkichining 
o‘zgarishiga olib keladi. Odatda, zichlikning ortishi bilan singdirish 
ko‘rsatkichi ham ko‘payadi. Modda zichligi va uning sindirish ko‘rsatkichi 
orasidagi bog‘lanishni nazariy o‘rganish va tajriba natijalarini tahlil qilish 
sindirish ko‘rsatkichining funksiyasi f(n) zichlik ga mutanosib ekanligini 
ko‘rsatadi: 
Ayni modda uchun xarakterli bo‘lgan doimiy koeffitsiyent r ga 
solishtirma refraksiya deyiladi. Molekulyar refraksiya (R) deb esa, 
solishtirma refraksiyaning molekulyr massaga (M) ko‘paytmasiga aytiladi: 
R=rM 
Molekulyar refraktsiyani hisoblashda ko‘p hollarda Lorents-Lourens 
formulasi ishlatiladi: 
Bu yerda, n — moddaning singdirish ko‘rsatkichi, — uning nisbiy 
zichligi. 
Molekulyar refraksiya moddaning harorati, bosimi va agregat holati-
ga bog‘liq emas. Lekin tahliliy kimyo uchun muhim bo‘lgan additivlik 
xususiyatiga ega bo‘lib, murakkab moddalar uchun tashkil etgan 
atomlarning refraksiyalar yig‘indisiga teng: 

---

91 
Bu yerda, 
— ikki atomli (D va F) molekulaning molekulyar 
refraksiyasi, 
va 
- mos ravishda D va F atomlarning refraksiyalari. 
4-rasm. Refraktometrning 
ko‘rinishi 
Aralashmaning molekulyar refraksiyasi uni tashkil etgan tarkibiy 
qismlar molekulyar refraksiyalarining yig‘indisiga teng. Masalan, tarkibi 
ikki moddali eritmaning molekulyar refraksiyasi: 
Bu yerda, 
va 
- eritma tarkibiy qismlarining molekulyar re-
fraksiyalari, 
va 
- A va B moddalarning eritmadagi ulushlari 
(konsentratsiyalari). 
Agrokimyo xizmatida refraktometrik tahlildan turli eritma va 
sharbatlar tarkibidagi qand miqdorini, texnokimyoviy nazoratda esa turli 
ekstrakt, sharbat va bo‘tqalar tarkibidagi erigan quruq moddalar miqdorini 
aniqlashda foydalaniladi. 
Refraktometriya – konserva zavodlarida qayta ishlanadigan meva va 
sabzavotlar tarkibidagi qand miqdorini aniqlashda ishlatiladigan tezkor 
usuldir. Undan, shuningdek, sut, sariyog‘ va boshqa mahsulotlarning 
yog‘lilik darajasini aniqlashda ham keng foydalaniladi. Bu tahlillar oddiy, 
qulay, ishonchliligi va kamxarjligi bilan ajralib turadi, vaqtni tejaydi. 
Undan tashqari, refraktometriyadan ko‘plab organik va ayrim mineral 
birikmalarning tuzilishini o‘rganishda, ularning xossalarini aniqlashda ham 
foydalaniladi.[6]