Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

48-rasm. Qog‘ozdan filtr tayyorlash tartibi
 

---

42 
Ba’zi bir cho‘kmalarni filtrlash va yuvib tushirish eritmalari
1-jadval 
Cho‘kma 
Cho‘ktiruvchi 
Filtr 
Yuvib tushiruvchi 
suyuqlik 
SiO
2
 H
2
O 
HCl + jelatina 
Oq tasma d= 9 -
11 sm 
HCI ning 1% li issiq 
eritmasi 
R (OH), 
ya’ni 
Fe(OH)
3
 + 
Al(OH)
3
 
NH
4
ON 
Qizil tasma, d = 
9-11 sm 
NH
4
NO
3
 ning 1 % li 
issiq ishqoriy eritmasi 
CaC
2
O
4· 
H
2
O 
(NH
4
)
3
 C
2
O
4 
4 
% li eritmasi 
Havorang 
tasma d=7-9 sm 
Oddiy distillangan suv 
MgNH
4 
PO
4
 
6H
2
O 
NaHPO
4
+ 
NH
4
OH ning 
10 % li 
eritmasi 
Havorang 
tasma d=7-9 sm 
NH
4
OH ning 2,5 % li 
eritmasi 
BaSO
4 
VaSI
2
 ning 5 
% li eritmasi 
Havorang 
tasmali d=5,5-7-
9 sm 
HCl bilan nor-
donlashtirilgan qaynoq 
suv 
Issiq suv harorati - 80-90°, iliq suv harorati - 40-50°. 
Moddalarni cho‘ktirish orqali ajratib olish 
Eritmadagi moddalarni cho‘ktirish orqali ajratib olish mumkin. 
Cho‘kmalar o‘z tuzilishiga ko‘ra 2 xil bo‘ladi: kristall (CaC
2
O
4
, 6H
2
O, 
MgNH
4 
PO
4
6H
2
O, BaSO
4
va b.) va amorf (Fe(OH)
3
, Al(OH)
3
, SiO
2 
nH
2
O). 
Ayrim amorf moddalar qizdirish ta’sirida yoki oddiy holatida ham 
kristallik holatiga o‘tishi mumkin. 
Kristall cho‘kmalar issiq eritmadan sekinlik bilan ajratib olinsa, ular 
birmuncha toza holatda cho‘kadi. Bunda kristallar mayda bo‘lib, qog‘oz 
filtrlar orqali osonlik bilan o‘tib ketishi mumkin. Yirik cho‘kma hosil 
qilish uchun uzoq vaqt issiq joyda qoldirish lozim. Bunda cho‘kmalarning 
"yetilishi" kuzatiladi, ya’ni mayda-mayda cho‘kmalar birlashib, yiriklarini 
hosil qiladi. Lekin turli cho‘kmalarning yetilishi uchun har xil vaqt talab 
qilinadi. Masalan, CaC
2
O
4· 
6H
2
O uchun 2 soat yetadi, BaS0
4
bir sutka 
davomida cho‘kmaga tushishi mumkin. 
Analiz qilinayotgan eritmalarga ba’zi bir organik kislotalarning 
ta’sirida cho‘kmalar yiriklashishi mumkin. Masalan, nordon so‘rimga 
VaSI
2
quyishdan oldin 1 % li pikrin kislotasidan qo‘shilsa, BaS0
4
ning 
cho‘kmalari yiriklashib, uni uzoq qoldirish zarurati bo‘lmaydi. 
Amorf cho‘kmalar sovuqligida yoki iliq holatda hosil qilinadi. 
So‘ngra mayda kolloidlar koagulyatsiya bo‘lishi uchun qaynatiladi. 

---

43 
Fe(OH)
3
, Al(OH)
3 
ning amorf zarrachalarini yiriklashtirish uchun ammoniy 
tuzlaridan foydalaniladi. Hosil bo‘lgan amorf cho‘kmalar darhol filtrlab 
olinadi. Aniqlanayotgan modda eritmadan to‘liq ajralib chiqishi va 
eruvchanligi past bo‘lishi uchun cho‘ktiruvchi – reaktiv sal mo‘lroq 
ishlatiladi. Lekin cho‘kma – cho‘ktiruvchi reaktiv ma’lum bir miqdorda 
quyilganda eruvchanligi kamroq bo‘ladi, berilgan miqdordan oshib ketsa 
ham o‘z cho‘ktiruvchisida erib ketadi.