Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

soatidir».  Shu  sababli  chinakam  pedagogika  onani  to‘g‘ri  tarbiyalash 

metodlari  bilan  qurollantirishi  kerak.  Pedagogika  san’ati  esa  shu 

metodikani  har  bir  ona,  jumladan,  oddiy  dehqon  ayol  ham  egallab 

oladigan qilib soddalashtirib berishi lozim. Oilada tabiatga muvofiq qilib 

boshlangan tarbiya maktabda ham davom ettirilishi lozim.

Barcha  insoniy  kuchlar  va  imkoniyatlar  eng  oddiy  narsalardan 

rivojlana boshlaydi va sekin-asta murakkabroq darajaga ko‘tarila beradi. 

Tarbiya ham ana shu yo‘ldan borishi lozim.

Har bir bolaga xos boigan tug‘ma kuch va qobiliyatlar kurtaklarini 

tabiiy  tartibga  muvofiq,  inson  kamolotining  abadiy  va  o‘zgarmas 

qonunlariga muvofiq holda muntazamlik bilan  mashq  qildirib,  o‘stirish 

kerak.

Pestalossi  ta’lim 

nazariyasiga  ko‘ra  tarbiyalash  eng  oddiy 

elementlardan  boshlanib,  asta-sekin  tobora  murakkabroq  darajaga 

ko‘tarilib borishi lozim.

Pestalossining  elementar  ta’lim  nazariyasi  jismoniy  tarbiyani, 

mehnat tarbiyasini,  axloqiy  va  estetik tarbiyani  hamda aqliy  tarbiya va 

o‘qitishni  o‘z  ichiga  oladi.  Tarbiyaning  mana  shu  hamma  jihatlarini 

Pestalossi  bir-biriga  bog‘lab  olib  borishni  taklif  qildi,  mana  shunday 

tarbiyalash  natijasidagina  insonning  hamma jihatlari  bir-biriga  uyg‘un 

bo‘lib kamol topishini ta’minlash mumkin, dedi.

Pestalossi  shaxsning  barcha  jismoniy  kuchlari  va  imkoniyatlarini 

o‘stirishni  ulami  jismoniy  jihatdan  tarbiyalashning  maqsadi  deb, 

bolaning  harakatga,  o‘ynashga,  bir joyda  o‘tirib  qolmaslikka,  hamisha 

harakatda  bo‘lishga  majbur  qiluvchi  tabiiy  intilishini  jismoniy 

tarbiyalashning asosi, deb hisobladi.

Pestalossi  inson shaxsini kamolotga yetkazishda jismoniy tarbiyaga 

juda  katta  ahamiyat  beradi  va  uni  shaxsning  o‘sishiga  oqilona  ta’sir 

ko‘rsatishning birinchi turi, deb hisobladi.

Yuqorida  ko‘rsatib  o‘tilganidek,  o‘qitishni  unumli  mehnat  bilan 

qo‘shib olib borish Pestalossining pedagogik tajribasi va nazariyasidagi 

asosiy  qoidalardan biri  bo‘ldi.  Pestalossining  «Lingard  va  Gertruda» 

romanida yozilishicha,  (maktabda bolalar kun  bo‘yi  yigirish  va to‘qish 

dastgohlarida  ishlash  bilan  vaqt  o‘tkazadilar;  maktab  huzurida  yer

660

---

uchastkasi  boiib,  bu  uchastkada  har  bir  bola  o‘ziga  ajratib  t}o‘yilgan 

paykaldagi ekinlami  paivarish qiladi,  chorva  mollarini parvarish qiladi. 

Bolalar  zigirpoya  tolasini  va junni  ishlashni  o‘rganadilar,  qishloqning 

eng yaxshi xo‘jaliklari  bilan,  shuningdek,  hunarmandchilik ustaxonalari 

bilan ham tanishadilar. G‘qituvchi ish vaqtida, shuningdek, ishdan bo‘sh 

vaqtlarida bolalar bilan mashg‘ulotlar o‘tkazadi,  ularga savod,  hisob va 

turmush  uchun  zarur  boigan  boshqa  bilimlami  o‘rgatadi.  Pestalossi 

shaxsning kamolotga yetishi uchun mehnat tarbiyasining ahamiyati katta 

ekanini  uqtirib  o‘tdi.  U  ish  vaqtida  «bolalaming  ko ‘nglini  xushvaqt 

qilish va aqlini o ‘stirishga» intildi.

Pestalossi  axloqiy  tarbiyaning  asosiy  vazifasi  kelgusida  ijtimoiy 

hayotda  qatnashib  foyda  yetkaza  oladigan  va  hamma jihatlari  uyg‘un 

bo‘lib kamol topgan inson yetishtirishdir, deb biladi. Bolani boshqalarga 

foyda  keltiradigan  ishlarda  muttasil  mashq  qildirish  y o ii  bilan  urting 

axloqi  voyaga  yetkaziladi.  Pestalossining  fikricha,  bola  organizmining 

kundalik  ehtiyojlarini  qondirish  asosida  boladiv  onaga  nisbatan 

tug‘ilayotgan 

mehr-muhabbat 

axloqiy 

tarbiyaning 

eng 

oddiy 

elementidir.  Bolaning  axloqi  uchun  oilada  zamin  solinadi.  Bolaning 

onaga  boigan  muhabbati  asta-sekin  oilaning  boshqa  a’zolariga  ham 

o‘tadi.

Pestalossi  axloqiy  tarbiya  diniy  0  tarbiya  bilan 

chambarchas 

bogiangandir,  deydi.  Pestalossi  rasmiy  dinni tanqid qiladi va tabiiy  din 

to‘g‘risida gapirib,  odamljiming yuksak ma’naviy xislatlarini o‘stirishni 

tabiiy  din  deb  tushunadi.  Pestalossi  «...  xudoni  odamlar  bir-biriga