Toshkent moliya instituti sh

2-§. Bank aktivlarining sifat darajasi

Bank aktivlari tarkibida birinchi darajali likvidli aktivlar hissasi qanchalik ko’p bo’lsa, bank likvidliligi shuncha yuqori bo’ladi. Lekin, shuni ham alohida belgilash zarurki, bunday aktivlar daromad keltirmaydi, shuning uchun bunday tarkibiy aktivlarni har qanday holatda maqsadga muvofiq deb hisoblab bo’lmaydi.

Risklik darajasiga qarab aktivlar to’rt guruhga bo’linadi.

1. 
   guruh - riskdan holi bo’lgan aktivlar. Bularga: naqd pullar va boshqa kassa hujjatlari, Markaziy bankdagi «Nostro», «Vostro» schetidagi mablag’lar, majburiy rezerv schetidagi mablag’lar, xazina veksellari, davlat obligatsiyalari, Markaziy bankning qimmatli qog’ozlari va obligatsiyalari kiradi.
   
2. 
   guruh - kichik (minimal) riskli aktivlar. Bularga: boshqa banklarning «Nostro» va «Vostro» korschetlaridagi olinishi lozim bo’lgan mablag’lar, evroobligatsiyalar, qisqa muddatli birinchi sinf ta’minlanganlikka ega bo’lgan kreditlar va boshqa hujjatlar. Bu aktivlar bo’yicha risk darajasi 20% ga teng.
   
3. 
   guruh - yuqori riskli aktivlar: boshqa banklarga berilgan kreditlar, boshqalar uchun bank bergan garov va kafolatlar. Bu aktivlar bo’yicha risk 50 % ga teng.
   
4. 
   guruh - eng yuqori darajadagi (maksimal) riskli aktivlar: qimmatli qog’ozlar sotish va sotib olish scheti, sotib olingan veksellar, trast hujjatlar va akkreditivlar trattalari bo’yicha mijozlarning majburiyatlari, bankning to’lanmagan aktsiyalari bo’yicha mijozlarning majburiyatlari, sud jarayonida bo’lgan kreditlar, akkreditivlar, forvard, sotish va sotib olish (bank bilan va banklararo) lar kiradi.
   

Bular bo’yicha risk darajasi maksimal bo’lib, u 100% ga teng bo’ladi.
Tijorat bankning balans ma’lumotlari shuni ko’rsatadiki, 2002 yil 1 yanvarda bankning umumiy aktivlari 60,1 mlrd. so’mni tashkil qildi. Shundan 14% (ya’ni 8,5 mlrd. so’mni) riskdan holi bo’lgan aktivlar, 68% (41mlrd so’m) kam riskli aktivlar, 1% (0,6 mlrd. so’m) esa katta riskli aktivlarni, maksimal darajali riskli aktivlar 17,1% ni tashkil qiladi. Riskni inobatga olganda barcha aktivlar 18,8 mlrd. so’mni tashkil qilgan.
8-jadval