Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

7.2. Kreditga layoqatlilikning tavsifi
Xo4jalik yurituvchi subyektlarini rivojlanishida kredit munosabatlari 
va toMov qobiliyatini o ‘rganish dolzarb masala hisoblanadi. Banklar 
xo4jalik yurituvchi subyektlaming kreditga layoqatliligini baholash 
orqali risklami kamaytirishga, kredit resurslarini oqilona joylashtirish 
orqali 
o‘z 
daromadlarini 
oshirishga, 
moliyaviy 
barqarorligini 
mustahkamlashga erishadilar.
Kreditga layoqatlilik ko'rsatkichlarini ikki tomonlama ko4rib 
chiqish lozim:
383

---

1. Qarz oluvchi nuqtayi nazaridan kreditga layoqatlilik darajasi -
kredit shartnomasini tuzish imkoniyati, olingan kreditlami o‘z vaqtida 
qaytara olish qobiliyati bilan baholanadi.
2. Bank nuqtayi nazaridan, kreditga layoqatlilik darajasi korxonaga 
beriladigan kreditning hajmini to‘g ‘ri aniqlay olish m as’uliyati bilan
^ i
inobatga olinadi.
M a’lumki, 
iqtisodiy otni 
liberallashtirish 
sharoitida 
xo‘jalik 
yurituvchi subyektlarining, banklar faoliyatining tijoratlashuvi yuzaga 
keladi. Bu esa tomonlaming qaysi mulk shakliga asoslangan bo‘lishiga 
qaramasdan iqtisodiy jihatdan to‘liq mustaqil bo‘lib, o4z xarajatlarini 
daromadlari bilan qoplashnishini talab etadi. Faoliyatning moliyaviy 
mablag" larga 
tayanishi 
oqibatida 
korxonalar 
faoliyatini
rivojlantirishning ichki imkoniyatlari doimo ham yetarli bo‘lmaydi. Shu 
sababli subyektlar ko^pincha qo4shimcha pul m ablagiariga ehtiyoj 
sezadilar va bu ehtiyoj lar bank kreditlari hisobidan qoplanishi mumkin. 
Bank kreditlari nafaqat korxona va tashkilotlarni moliyaviy ta’minlash 
manbasi 
balki 
ulami 
maqsadli, 
muddatli, 
ta’minlangan 
holda 
joylashtirish orqali o ‘zining faoliyat davomiyligini ham ta’minlab 
berishning zaruriy sharti hisoblanadi.
Tijorat banklari faoliyatida qo‘yilgan maqsadga erishish va bergan 
kreditlarining samara bilan bankka qaytib kelishini ta’minlashi uchun 
mijozning moliyaviy holatini uning kreditni ocz vaqtida qaytara olishi 
imkoniyatlarini tekshirib ko‘rishi lozim.
Kreditga layoqatlilikni baholashda banklar nafaqat mijozning o4gan 
davr m a’lumotlariga baho berishi, shu bilan birga uning kelajakdagi 
moliyaviy ahvolini ham bashoratlashi zarur. Moliyaviy barqarorlikni va 
kredit operatsiyalaridagi risk hisobini obyektiv baholash, bankka kredit 
resurslarini samarali boshqarish hamda foyda olish imkonini beradi.
Iqtisodiyot tarmoqlarini liberallashtirish muhim vazifa sifatida qabul 
qilinishi korxonalaming to'lov qobiliyati va barqarorligini aniqlashda 
chet el tajribasiga asoslangan buxgalteriya hisobini yuritish zaruriyatini