Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Balansga izohlar, hisob-kitoblar va tushuntirishlarda taqdim
etiladigan axborot 
X o4jalik yurituvchi subyekt buxgalteriya balansiga 
tushuntirishlarda quyidagilami ochib berishi lozim:
a) Aksiyadorlik mablag'ining har bir toifasi bo‘yicha: e’lon qilingan 
aksiyalar sonini, chiqarilgan, haqi to4a to4langan, chiqarilgan, lekin haqi 
to‘la toianm agan aksiyalar sonini, aksiyalaming nominal qiymatini, 
yilning boshida va oxirida haqi to'lanmagan aksiyalar sonining 
kamayishini, aksiyadorlik mablag4ining har bir toifasiga taalluqli 
huquqlar, afzalliklar va cheklashlar, shu jumladan dividendlarni 
taqsimlash va sarmoyani qoplashga doir cheklashni, jamiyatning o 4ziga, 
xo4jalik yurituvchi subyektga qarashli sho4ba va uyushgan jamiyatlariga 
tegishli aksiyalar, opsion va savdo shartnomasi bo'yicha emissiya uchun 
zaxiraga ajratilgan aksiyalar, shu jumladan ularning muddatlari va 
niiqdorlari haqidagi axborotlar;
v) 0 4z sarmoyasidagi zaxiralar mohiyati va maqsadlari bayoni. 
s) Majburiyatlarda dividendlarni to4lash uchun ajratilgan pul 
niiqdorining mavjudligi (aksiyadorlar yoki muassislar, ishtirokchilar 
yig‘ilishida rasmiy ravishda ma’qullanmagan to'lovlar miqdorining 
Mavjudligi) haqidagi axborotlar ochib berilishi zarur.
279

---

X o‘jalik yurituvchi subyekt o ‘z sarmoyasidagi o‘zgarishlarni aniq 
aks ettirishi yuzasidan buxgalteriya balansiga izohlar, hisob-kitoblar va 
tushuntirishlarda, shuningdek:
- davr boshida va hisobot sanasida to‘plangan foyda yoki 
zararlaming qoldig‘i hamda shu davrda yuz bergan muhim o ‘zgarishlar, 
jumladan aksiyadorlar (muassislar, ishtirokchilar) har bir toifasiga shu 
davr uchun taqsimlanadigan sof foyda haqidagi;
- o ‘z sarmoyasi har bir toifasi joriy miqdordagi hamda davming 
boshlari va oxirida zaxiradagi o ‘zgarishlaming umumiy miqdori 
haqidagi axborotlarni ochib berishi lozim.
Buxgalteriya balansi tahliiining mazmuni - korxonaning mulkiy 
holati va uning o ‘zgarishlariga, aktivlar, kapital va majburiyatlaming 
tarkibi va o ‘zgarishlariga, balans moddalarining likvidlik darajasiga, 
xo "jalik 
yurituvchi 
subyektlaming 
to‘lov 
layoqatiga, 
moliyaviy 
barqarorligiga, 
ish 
aktivligiga, 
raqobatbardoshligi 
va 
iqtisodiy 
tahlikalarga bardoshligiga baho berishdan iborat.
Buxgalteriya balansi tahlili oldiga quyidagi vazifalar qo‘yiladi:
- korxonaning mulkiy va moliyaviy holatini baholash;
- aktivlarning likvidligini baholash;
- aktivlami shakllantirish manbalari tarkibini baholash;
- majburiyatlaming aktivlar bilan ta’minlanganligini baholash;
- aktivlar va passivlaming alohida guruhlari o'rtasidagi muvofiq-
likni baholash;
- aktivlami pul ishlab topish imkoniyatlarini baholash;
- kapitalni shakllanishi va o'stirish imkoniyatlarini baholash.