73
yoki noxolis munosabat unga e‘tiqod qiluvchi etnoslar tomonidan tegishlicha anglanishi, baholanish va
millatlararo munosabatlarga ijobiy yoki salbiy ta‘sir kilishi mumkin.
Konstruktiv hamkorlik tarafdori bo‗lgan mo‗tadil diniy oqimlardan tortib, uz maqsadlariga
erishish yo‗lida hech qanday vosita va usullardan tan tortinmaydigan o‗ta radikal okimlargacha faoliyat
olib borayotgani bugungi kunda kuzatilmoqda.
Konkret sotsiologik tadqiqotlar natijalariga tayangan holda diniy ekstremizmning millatlararo
munosabatlarga ta‘sirini ko‗rsatib berish muximdir.
Mustaqillik sharofati tufayli ijtimoiy hayotning barcha sohalari qatori dinga, dindorlarga bo‗lgan
munosabat sohasida ham tub o‗zgarishlarga yo‗l ochilgani xam diniy bag‗rikenglik an‘analarining rivoji
uchun imkoniyat yaratgan omil bo‗ldi. Bu, birinchidan, bugungi kunda ulamolarning ijtimoiy hayotda
faol ishtirok etishlari, ikkinchidan, diniy urf-odatlar, an‘analar, qadriyatlarni saqlab qolish va
rivojlantirish uchun etarli shart-sharoitlar yaratib berilganida yaqqol ko‗rinmokda.
Noislomiy konfessiyalar faoliyati bilan bog‗liq ijobiy o‗zgarishlar ham buni tasdiklaydi. Istiqlol
sharofati tufayli tarixda birinchi marta Toshkentda pravoslav, Samarqandda esa protestantlar
seminariyasi faoliyat ko‗rsata boshlagani ham yuqoridagi fikrimizning isboti bo‗la oladi.
Respublikamizda pravoslavlikka e‘tiqod qiluvchilar miqdoran islom diniga mansub aholidan
keyin ikkinchi o‗rinda turadi. Ana shu holatni e‘tiborga oladigan bo‗lsak, bu ikki konfessiya vakillari
o‗rtasidagi mu-nosabatnin: ijtimoiy barqarorlik va millatlararo totuvlikni ta‘min-lashdagi o‗rni nechogli
muhim ekanligi oydinlashadi.
Millatlararo munosabatlarning xarakteri fuqarolarning e‘tiqod er-kinligi nechog‗li adolatni
ta‘minlanganiga ham bog‗likligini inobatga olib, Uzbekiston Reslublikasining yangi tahrirdagi «Vijdon
erkinligi va diniy tashkilotlar to‗g‗risida»gi qonunining ahamiyatiga ham urgu berish kerak.
Demokratik qadriyatlar, milliy istikdol g‗oyasi va millatlararo mu-nosabatlarnipg o‗zaro
aloqadorligini tadqik, etish jarayonida «davlat maf-kurasi» va «milliy mafkura» tushunchalarining
mazmuni qiyosiy taxlil qilingan va Konstitutsiyamizda mustahkamlab qo‗yilgan «Uzbekistan Res-
publikasida ijtimoiy hayot siyosiy institutlar, mafkuralar va fikrlar-ning xilma-xilligi asosida rivojlanadi.
Turli ijtimoiy institutlarning hamkorliqdagi faoliyati hamda ti-zimli va tadrijiy tarzda olib borilgan
mafkuraviy tarbiya natijasidagi-na milliy istiklol g‗oyasini kishilar qalbi va ongiga singdirishdek mu-
rakkab va serqirra jarayon ko‗zlangan natijani beradi. Xususan, fan, mada-niyat, madaniy-ma‘rifiy
muassasalar, oila, mahalla, mehnat jamoalari, siyosiy partiyalar, nodavlat tashkilotlari, ommaviy
axborot vositalari kabi ijtimoiy institutlar bu jarayonda muhim o‗rinni egallaydi. Bu, bir tomondai,
ularning har birining kishilar ongiga ta‘sir o‗tkazishning o‗zi-ga xos va betakror usullarga ega ekani va,
boshka tomondan, har bir inson butun hayoti davomida oila, mahalla, ommaviy axborot vositalarining
mun-tazam ta‘siri ostida bo‗lishi bilan belgilanadi. SHuningdek, ko‗p millatlilik
sharoitida yoshlar
ongida millatlararo totuvlik g‗oyasi ustuvor bo‗lishining ahamiyati va bu jarayonda ta‘lim
tizimining o‗rni masalasiga ham alohid e‘tibor berilgan.
Ta‘lim tizimi milliy tarix, madaniyat va an‘analarni o‗rgatish ja-rayonida boshqa xalqlarning
shunday belgi va sifatlariga nisbatan ham hurmat bilan munosabatda bo‗lishni tarbiyalaydi, ularni
o‗rganishga sharoit yaratadi. Bu ikki holat, ya‘ni o‗z millatini sevish, boshqa millatlarga hurmat bilan
munosabatda bo‗lish insonda yagona insoniyatga daxldorlik tuygusini kamol toptiradi, tashuvchisi turli
etnoslar bo‗lgan umuminsoniy qadriyatlarni asrab avaylashga o‗rgatadi, xalqlar o‗rtasidagi do‗stlikni
mustahkamlashga xizmat qiladi.
Mafkuraviy tarbiya jarayonida yoshlarni millatlararo muloqotning to‗laqonli sub‘ekti sifatida
shakllantirish ham alohida e‘tiborni talab qiladi.
SHuningdek, milliy istiklol g‗oyasini turli millatga mansub o‗quvchi va talaba yoshlar o‗rtasida
targ‗ib qilish borasidagi mavjud muammolarni tanqidiy tahlil etish asosida ularni hal qilishga qaratilgan
74
taklif-tavsiyalarni ishlab chiqish va bunga keng jamoatchilikni jalb kilmok kerak.
Hozirgi zamon kishisi ulkan axborotlar ummoniga ko‗milgan paytda, uzatilayotgan axborotlarning
ob‘ektivligi masalasiga alohida e‘tibor be-rish lozim. Axborotning ob‘ektiv emasligi, bir tomondan,
ularga ishonch-sizlikning shakllaniishga, boshqa tomondan, noto‗g‗ri tasavvurning ildiz otishiga va
jamiyatda kechayotgan jarayonlarning mohiyatini tushunmaslikka zamin yaratadi.
Milliy hayot, millatlararo munosabatlar keng ma‘nodagi ijtimoiy munosabatlar ta‘sirida bo‗ladi.
SHundan kelib chiqib, biz milliy istiqlol g‗oyasini kishilarimiz ongiga singdirish yo‗lida hal etilishi
lozim bo‗lgan vazifalar tahliliga alohida e‘tibor berilgan va mahalliychilik, kompaniyabozlik kabi
illatlarga qarshi kurashish bilan bog‗lik masalalarni Prezident I.A.Karimov asarlari va sotsiologik
tadqikotlar natijalariga tayanib baho bermog‗imiz kerak.
Mamlakatimizning kup millatliligi sharoitida titul millat sifatida milliy o‗zligimizni anglashimizda
yurtimiz fuqarolari hisoblanmish o‗zga el va elatlar vakillariga chuqur hurmat, ularning o‗zligini,
qadriyatlarini saqlab qolish va rivojlantirishga bo‗lgan intilishini har tomonlama qo‗llab-quvvatlashga
siyosiy-huquqiy, ma‘naviy-axlokiy javobgarlik, bir so‗z bilan aytganda, milliy mas‘uliyat tuyg‗usini
tarbiyalash xam nihoyatda muhimdir. Ana shundagina millatlararo totuvlik, yurtimizdagi tinchlik va
osoyishtalik barkaror bo‗ladi.
Milliy hayot va millatlararo munosabatlar sohasida onglilik va aniq maqsadni ko‗zlab harakat
qilish hollarining kuchayib borishi milliy differensiatsiya va integratsiya jarayonlari hamda aksariyat
hollarda tabiiy-tarixiy xarakterga ega bo‗lgan ko‗p millatlilikning ijtimoiy-siyosiy omil-lar ta‘sirida
yanada chuqurlashuviga sabab bo‗lmoqda. Bu, bir tomondan, dunyo-ning milliy asosda bo‗linishining
davom etishsa, ikkinchi tomondan, min-taqaviy integratsiya qutblarining yuzaga kelishiga zamin
yaratadigan milliy siyosatning o‗ziga xos modellarining shakllaniishga olib kelmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: