Toshkent farmatsevtika instituti ijtimoiy fanlar kafedrasi "pedagogika. Psixologiya"

TAYANCH TUSHUNCHALAR
: 
Pedagogika,  didaktika,  tarbiya  nazariyasi,  kategoriya,  ta‟lim,  bilim,  ko‟nikma, 
malaka,  ma‟lumot, rivojlanish,  «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»,  Kadrlar tayyorlash 
miliy  modeli,  Kadrlar  tayyorlash  miliy  modelining  tarkibiy  qismlari,  o‟qituvchi 
shaxsiga qo‟yilayotgan talablar.  
      1. Predmetning ob‟ekti va predmetning takomillashganligi. 
Pedagogika  predmeti.  Pedagogika  (yunoncha  paidagogike  bo„lib,  paidagogos 
(«bola»  va  «etaklayman»)  tushunchasi  asosida  shakllangan)  shaxsni  shakllantirishga 
yo„naltirilgan  muayyan  tizimli  faoliyat,  shuningdek,  ta‟lim-tarbiya  mazmuni,  umumiy 
qonuniyatlari,  shakli  va  metodlari  haqidagi  fan.  Pedagogika  ijtimoiy  fanlar  tizimiga 
kiruvchi  fan  sanalib,  yosh  avlod  hamda  kattalarni  milliy  istiqlol  g„oyalari  asosida 
tarbiyalash,  unga  ta‟lim  berish  muammolarini  o„rganadi.  «…  bugungi  kunda 
farzandlaritmizning  ma‟naviy  olamini  yuksaltirish,  ularni  milliy  va  umuminsoniy 
qadriyatlar ruhida tarbiyalash masalasi biz uchun eng dolzarb vazifa…» I.A.Karimov.  
Pedagogika  fani  shaxsni  rivojlantirishning  ikki  muhim  jihati  –  uni  o„qitish  va 
tarbiyalashga  asosiy e‟tiborni karatganligi bois ta‟lim nazariyasi (didaktika) va tarbiya 
nazariyasi fanning muhim tarkibiy qismlari hisoblanadi. 
    2. Pedagogikaning maqsad, vazifalari va asosiy kategoriyalari 
Pedagogika  fanining  vazifalari.  Pedagogika  fani  shaxsni  shakllantirish  borasidagi 
ijtimoiy  buyurtmani  bajarish  asosida  jamiyat  taraqqiyotini  ta‟minlashga  alohida  hissa 
qo„shadi.  Pedagogika  fani  maqsadi  va  vazifalarining  belgilanishida  ijtimoiy 
munosabatlar  mazmuni,  davlat  va  jamiyat  qurilishi,  uning  hayotida  etakchi  o„rin 
tutuvchi g„oyalar  mohiyatini  muhim ahamiyatga ega. SHuning  uchun o„quv  jarayonini 
Prezident I.A.Karimovning ushbu fikrlari bilan ko„rsatib o„tamiz «… o„quv jarayoniga 
yangi  axborot  va  pedagogik  texnologiyalarni  keng  joriy  etish  bolalarimizni  komil 
insonlar  etib  tarbiyalashda  jonbozlik  ko„rsatadigan  o„qituvchi  va  domlalarga 
e‟tiborimizni  yanada  oshirish,  qisqacha  aytganda  ta‟lim-tarbiya  tizimini  sifat  jihatidan 
butunlay yangi bosqichga ko„tarish diqqatimiz markazida bo„lishi darkor». 
O„zbekiston  Respublikasida  demokratik,  insonparvar  hamda  huquqiy  jamiyatni 
barpo etish sharoitida mazkur fan barkamol shaxs va malakali mutaxassisni tarbiyalash 

---

31 
 
tizimini  ishlab  chiqish,  milliy  istiqlol  g„oyasi  asosida  ta‟lim  va  tarbiya  nazariyasini 
ijodiy  rivojlantirishdek  ustuvor  vazifani  hal  etadi.  Mazkur  jarayonda  quyidagi 
vazifalarni bajarishga e‟tibor haratiladi: 
1.
 
Barkamol  shaxs  va  malkali  mutaxassisni  tarbiyalashga  yo„naltirilgan 
pedagogik jarayonning mohiyatini o„rganish. 
2.
 
SHaxsni kamol toptirish qonuniyatlarini aniqlash. 
3.
 
Ijtimoiy  taraqqiyot  darajasidan  kelib  chiqqan  holda  rivojlangan  xorijiy 
mamlakatlar  ta‟lim  tizimi  tajribasini  o„rganish  asosida  uzluksiz  ta‟lim  tizimini 
takomillashtirish. 
4.
 
Ta‟lim muassasalari hamda ularda faoliyat olib borayotgan pedagoglar faoliyati 
mazmunini asoslash. 
5.
 
Ilg„or pedagogik tajribalarni umumlashtirish va amaliyotga joriy etish. 
6.
 
Pedagoglarni  pedagogika  nazariyasiga  oid  bilimlar  hamda  ta‟lim-tarbiya 
usullari bilan qurollantirish. 
7.
 
Ta‟lim-tarbiya  birligi  hamda  ijtimoiy  tarbiya  yo„nalishlari  o„rtasidagi  o„zaro 
aloqadorlikni ta‟minlashning pedagogik shart-sharoitlarini o„rganish. 
8.
 
O„qitish hamda tarbiyalash jarayonining samarali texnologiyalarini yaratish. 
9.
 
Oila tarbiyasini  muvaffaqiyatli tashkil etish  yuzasidan ota-onalar  uchun  ilmiy-
metodik tavsiyalarni ishlab chiqish. 
3.Ijtimoiy tarbiya va uning bosqichlari. Insoniyatning yashash uchun kurashish va 
turli tabiiy ofatlardan himoyalanish yo„lida olib borgan harakatlari tarbiya g„oyalarining 
shakllanishiga asos bo„lib xizmat qilgan.  
Ibtidoiy jamoa tuzumida odamlarning guruh-guruh bo„lib hayot kechirishi sababli 
bolalarga  tirikchilik  o„tkazish  yo„lidagi  faoliyat  (o„simlik  mevalari,  ildizlarini  terish, 
hayvonlarni  ovlash)ni  tashkil  etish  borasidagi  tajribalarni  o„rgatish  guruh  a‟zolari 
tomonidan  birdek  amalga  oshirilgan.  Bilimlar,  aksariyat  hollarda,  mehnat  va  o„yin 
jarayonlarida  o„zlashtirilgan.  Mehnat  faoliyatini  tashkil  etish  jinsiy  xarakterga  ega 
bo„lganligi  bois  o„g„il  va  qiz  bolalarni  tarbiyalashda  o„ziga  xos  jihatlar  ko„zga 
tashlangan. 
Ta‟lim  nazariyasi  (didaktika)  –  shaxsni  intellektual  jihatdan  rivojlantirish,  ta‟lim 
jarayonining  mohiyati,  bosqichlari, tamoyillari, qonuniyatlari, o„qituvchi  va o„qituvchi 
faoliyati  birligi,  o„qitishning  mazmuni,  shakl,  metod  va  vositalari,  ta‟lim  jarayonini 
takomillashtirish yo„llari kabi muammolarni tadqiq etadi.