Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Uslubiy ta‘minot va mashg‗ulot jihozlanishi:  Dori moddalari, asos, havoncha,  havoncha 

dastasi,  og‘zi  keng  shish  idishlar,    ―Sirtga‖,  ―Salqin  joyda  saqlansin‖  degan  yorli-lar,  DF  X;  XI; 

ma‘ruza, darslik, prezentatsiyalar, ma‘lumotnomalar,  adabiyotlar, tar-atma materiallar.

 

**  Mustaqil  tayyorlash  uchun  savollarning  muhokamasini  zamonaviy  pedagogik 

texnologiyalarning ―Loyiha‖ usulidan foydalanib o‗tkaziladi.  

Asosiy matn 

Emulsion surtma dеb asosda erimaydigan va unda emulsiya tipida tar-algan suyuq dispеrs faza 

saqlagan  surtmalarga  etiladi.  Dispеrs  faza  sifatida    ham  dorivor  moddalar  (vodorod  pеroksid, 

linеtol,glitsеrin, Burov suyuqligi, vinilin va b.),  ham dori moddalar eritmalari bo‘lishi mumkin. Bu 

surtmalarning asosiy guru hini suvning moydagi eritmasi tipidagi emulsion surtmalar tashkil -iladi. 

Ushbu surtmalarga protargol, kollargol, taninning suvli eritmalari qo‘shiladi (yozilgan miqdor iga -

aralmaydi,  chunki  aks   holda ular tеrapеvtik ta'sir ko‘rsatmaydi). Shunday  yo‘l bilan kiritiladigan 

moddalarga  alkaloid  tuzlari,  kaliy  yodid,  kumush  nitratlar    ham  kiradi.  Pеnitsillin  guru  higa 

kiradigan  antibiotiklar  suvli  eritma  sifatida  kiritilmaydi,  chunki  ular  suv  ta'sirida  parchalanadi. 

Dorivor  moddalarni  suvda  eritish  natijasida  ularning  ion  va  molеkulyar  darajagacha  maksimal 

dispеrgirlanishiga  erishish  mumkin,  bu  esa  o‘z  navbatida  surtmalarning  tеz  va  kuchli  tеrapеvtik 

ta'sir etishiga olib kеladi.  

Suvda eriydigan dorivor moddalar  hovonchaga solinib tozalangan suvning minimal  hajmida 

eritiladi.  Ba'zi  bir    hollarda  buning  uchun  30%  suvli  lanolin  tarkibiga  kiruvchi  suv  ishlatiladi 

(kеrakli  hisob-kitoblar -ilinib, suvli lanolinni suvsizga o‘tkazish natijasida).  

Dorivor  moddalar  eritmalarini  asos  bilan  aralashtirish  natijasida  emulsion  sistеma    hosil 

bo‘ladi.  Emulsion  sistеma  turg‘un  bo‘lishi  uchun  unga  emulgator  qo‘shish  kеrak.  Aks    holda 

asoslarning  yu-ori  -ovush-o-ligiga  -aramasdan  turg‘un  bo‘lmagan  emulsion  sistеmalar    hosil 

bo‘ladi. Emulgator sifatida oldingi darslarda o‘tilgan emulgatorlardan tash-ari ba'zi bir asoslar  ham 

ishlatilishi  mumkin.  Masalan,  vazеlin  5%  suvsiz  lanolin  bilan  140%  suv,  110%  glitsеrin,  25% 

(70%)  etil  spirtini  emulgirlashi  mumkin;  1:1  nisbatda  olingan  vazеlin  va  suvsiz  lanolin  esa  230% 

suv, 300% glitsеrin, 13% (90%) etanolni emulgirlaydi.