|
Qisman ixtisoslashgan jinoyatchilikning oldini olish subyektlari
jumlasiga ijtimoiy xizmat ko`rsatish , ta`lim, sog`liqni saqlash muassasalari,
shuningdek, tabiatni muxofaza qilish, nazorat-taftish va auditorlik tashkilotlari
kiradi. Ushbu organlarni qisman ixtisoslashgan oldini olish organlari deb
nomlashdan maqsad ular va ixtisoslashmagan tuzilmalar o`rtasidagi farqlarni
ko`rsatishdir. Ixtisoslashmagan tuzilmalar jinoyatchilikning oldini olishga
ma`lum darajada bog`liqdir, ammo ushbu masalalar jinoyatchilikka qarshi
izchil kurash olib boruvchi tegishli organlar murojaat qilganidan keyingina
yoki ishlovchilar muhitida huquq-tartibot va xavfsizlikni ta`minlash
munosabati bilan vujudga keladi va ular tomonidan hal qilinadi.
29
Abdurasulova Q. Kriminologiya fanidan ma'ruzalar tezisi. - T.: TDYI. 2005-B.32.
41
Huquqni muxofaza qilish organlari jinoyatchilikning oldini olishning
ixtisoslashgan subyektlari hisoblanadi. Ular jinoyatchi, jinoyatga moyil va
huquqbuzar o`smirlar bilan to`g`ridan-to`g`ri tarbiyaviy-ogohlantiruv va
profilaktika ishlari ularning asosiy, ustuvor vazifalari jumlasiga kiradi. Bular
sud, prokuratura, ichki ishlar, adliya organlari va boshqa muassasalardir.
Ma`lumki, voyaga yetmaganlar jinoyatchiligining oldini olishga mas`ul
bo`lganlar qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin:
•
Davlatning vakolatli idoralari;
•
Nodavlat-notijorat tashkilotlar;
•
Oila.
Ularning barchasi voyaga yetmaganlar o`rtasida jinoyat sodir etish
holatlarini oldini olish yuzasidan manfaatdor hisoblanadi. Davlat vakolatli
idoralari mamlakat xavfsizligi nuqtai nazaridan manfaatdor bo`lsa, nodavlat-
notijorat tashkilotlar jamiyat xavfsizligi yuzasidan, o`z navbatida oila esa,
o`zining barqarorligi va bardavomligi bilan manfaatordir.
Shu o`rinda, voyaga yetmaganlar jinoyatchiligining oldini olishga
mas`ul bo`lgan ayrim idoralar faoliyatiga alohida to`xtalish maqsadga
muvofiqdir.
Voyaga
yetmaganlar
jinoyatchiligining
oldini
olishda
davlat
organlarining o`rni o`ziga xos ahamiyat kasb etadi. Vazirlar Mahkamasi
huzuridagi voyaga yetmaganlar ishlari bo`yicha komissiya va uning xududiy
organlari bu boradagi ishlarni tashkil etishda birlamchi idora hisoblanadi.
Voyaga yetmaganlar ishlari bo`yicha komissiyalarning asosiy vazifalari
quyidagilardan iborat:
-
voyaga yetmaganlarning huquq va qonuniy manfaatlarini himoya
qilish, ularning nazoratsiz, qarovsiz qolishi hamda ular o`rtasida sodir
etilayotgan huquqbuzarlik va jinoyatlarning kelib chiqishi sabablari, shart-
sharoitlarini aniqlash va bartaraf etish choralarini amalga oshirish;
-
davlat idoralari, o`zini o`zi boshqarish organlari va jamoat
tashkilotlarining
voyaga
yetmaganlarning
nazoratsiz
qolishi
va
huquqbuzarliklarning
oldini
olish
masalalari
yuzasidan
faoliyatini
42
muvofiqlashtirish;
-
Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi, Xalq ta`limi vazirligining
ixtisoslashtirilgan uquv-tarbiya muassasalari va Ichki ishlar vazirligining
muassasalarida voyaga
yetmaganlarning saqlanishi, ularni
o`qitish,
tarbiyalash shart-sharoitlari ustidan nazoratni tashkil etish;
- voyaga yetmagan yoshlarning ongini, tafakko`rini shakllantirish,
yuksaltirish, dunyoqarashini kengaytirish hamda huquqiy savodxonligini
oshirish maqsadida ma`naviyat va ma`rifat ishlarini jonlantirish;
- jazoni ijro etish joylaridan ozod bo`lib kelgan yoki maxsus o`quv-
tarbiya muassasalaridan qaytgan voyaga yetmaganlarni turar joy va ish bilan
ta`minlashda yordam berish, shuningdek, voyaga yetmaganlarni ijtimoiy
himoya qilish bo`yicha qonunda ko`zda tutilgan boshqa vazifalarni amalga
oshiradi.
Voyaga yetmaganlar ishlari bo`yicha komissiyalar o`z faoliyatini
jamoatchilik asosida amalga oshiruvchi, voyaga yetmaganlar o`rtasida
nazoratsiz qolishlar va huquqbuzarliklarning oldini olish organi hisoblanadi
30
.
Komissiya tarkibiga xalq ta`limi, o`rta maxsus, kasb-hunar ta`limi, sog`liqni
saqlash, mehnat va axolini ijtimoiy muxofaza qilish, ichki ishlar, xotin-qizlar
qo`mitasi, kasaba uyushmalari, nodavlat, notijorat tashkilotlar va boshqa
muassasalarning vakillari kiritilgan.
Xududiy komissiyalar ularga yuklatilgan vakolatlardan kelib chiqqan
xolda o`z faoliyatlarini 2 xil yo`nalish asosida amalga oshiradi:
Birinchi.
Xalq ta`limi, sog`liqni saqlash, mehnat va axolini ijtimoiy
muxofaza qilish, madaniyat va sport, ichki ishlar organlari, fuqarolarning o`zini
o`zi boshqarish organlari, jamoat birlashmalari, korxonalar, muassasalar va
tashkilotlarning bolalar va o`smirlarni tarbiyalash, ularni joylashtirish,
salomatliklarini mustakhamlash, voyaga yetmaganlar nazoratsizligi va
huquqbuzilishlarining oldini olish, voyaga yetmaganlarning huquqlarini himoya
qilish bo`yicha faoliyatini muvofiqlashtiradi.
30
Onalik va bolalikni himoya qilish masalalari bo`yicha qonun hujjatlari to`plami. -T.: “Adolat”. 2014. -B.220.
43
Ikkinchi.
O`zbekiston
Respublikasining
Ma`muriy
javobgarlik
to`g`risidagi kodeksning 247-moddasiga muvofiq komissiyalar vakolatiga
kiritilgan ma`muriy huquqbuzilishlar to`g`risidagi ishlarni ko`rib chiqadi.
Hozirda mamlakatda hokimliklar huzuridagi voyaga yetmaganlar ishlari
bo`yicha 216 ta komissiya ishlab turibdi, ularning tarkibida faoliyat
ko`rsatayotgan mas`ul kotiblarning 193 nafari huquqshunos ma`lumotiga ega,
jamoatchilik asosida komissiyalar ishiga 3 ming nafardan ziyod malakali
mutaxassis jalb qilingan
31
.
Voyaga yetmaganlar jinoyatchiligining oldini olish ishlarida voyaga
yetmaganlar ishlari bo`yicha komissiyalar bevosita mas`ul bo`lgan idora
hisoblansada, lekin xududiy komissiyalarning faoliyati aksariyat xollarda bir
qator kamchililar o`rin tutib kelmoqda.
Xususan, xududiy komissiyalar o`z faoliyatlarini etarli darajada tashkil
etmaganligi bois 2015-yilda Respublika komissiyasi aralashuvi bilan
mamlakat bo`yicha 292 nafar ota-ona qaramog`idan maxrum bo`lgan, vasiylik
va homiylik belgilanmagan bolalar aniqlanib, ularning buzilgan huquqlari
tiklangan
32
.
Shu bilan bir qatorda, Respublika komissiyaning 20014-yil 25-
fevraldagi yig`ilishida Toshkent shahar komissiyasi quyi komissiyalarga
tashkiliy-uslubiy jixatdan rahbarlik qilish, ishni tashkil etish va
rejalashtirishda jiddiy nuqsonlar mavjudligi sababli Chilonzor, Hamza,
Yakkasaroy, Bektemir, Shayxontoxur, Mirzo Ulug`bek, Mirobod, Sirg`ali
tuman komissiyalarida rejaviy tadbirlar to`liq bajarilmaganligi qayd etilgan .
Voyaga yetmaganlar huquqbuzarligi bo`yicha ma`muriy ishlarni ko`rib
chiqishda ham bir qator kamchiliklar o`rin tutib kelmoqda. Xususan, ma`muriy
ishlarni ko`rish jarayonida belgilangan muddatga rioya qilmaslik, ko`rib
chiqilgan ma`muriy ish yuzasidan komissiya qarorini chiqarish o`rniga
bayonnoma asosida ish yuritilishi (masalan tarbiyasi og`ir voyaga yetmaganni
31
Voyaga yetmaganlar: qarovsizlik va huquqbuzarliklarning oldini olishning dolzarb muammolari. Ilmiy - amaliy
konferensiya materiallari. - T.: Qonun himoyasida. 2016. –B.13.
32
O`zbekiston Respublikasi Bazirlar Mahkamasi huzuridagi voyaga yetmaganlar ishlari bo`yicha kommissiya qarori
-T.: 2015 yil 31 may
44
profilaktik hisobga olish) va boshqa holatlar o`rin tutib kelmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
