Тошкент давлат юридик университети фуқаролик ҳУҚУҚИ дарслик II қисм

Қурилиш пудрати шартномаси бўйича жавобгарлик. Қурилиш пудрати шартномаси бўйича жавобгарлик пудрат шартномаларидан келиб чиқадиган умумий жавобгарлик билан бирга махсус жавобгарлик ҳолатлари ҳам Фуқаролик кодексида назарда тутилган. ФКнинг 668-моддасига асосан бажарилаётган ишларнинг хавфсизлиги учун пудратчи жавобгар бўлади. Чунки пудратчи айнан техника хавфсизлик қоидаларига риоя қилган ҳолда қурилиш-таъмир­лаш ишларини амалга ошираётган пайтда унинг атрофини ўраб олиши ёки бирор белги қўйиши лозим. Акс ҳолда атроф мухитга, фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғига, мол-мулкларга жиддий зарар етказиш эҳтимоли мавжуд бўлади. Айнан бу ҳолат ФКнинг 678-модда­сида назарда тутилган. Ушбу моддага кўра, пудратчи қурилиш ва у билан боғлиқ ишларни амалга ошираётган вақтда атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва қурилиш ишларини хавфсиз олиб боришга доир қонун ҳужжат­ларининг талабларига риоя этиши шарт ва бундай талаблар бузилганлиги учун учинчи шахслар олдида жавобгар бўлади.
Шартномада бутун қурилишни ёки унинг муайян қисмини моддий таъминлаш буюртмачи томонидан амалга оширилиши назарда тутилган бўлмаса, қурилишни материаллар, шу жумладан деталлар ва конструкциялар, шунингдек ускуналар билан таъминлаш мажбурияти пудратчи зиммасида бўлади. Қурилишни таъминлаш мажбуриятини зиммасига олган тараф ўзи топширган материаллар (деталлар, конструкциялар)дан, шунингдек ускуналардан бажарилаётган ишлар сифатини ёмонлаштирмаган ҳолда фойдаланиб бўлмаслиги вужудга келганлиги учун, агар фойдаланиб бўлмаслик иккинчи тараф жавоб берадиган вазиятлар туфайли вужудга келганлигини исбот қилмаса, жавобгар бўлади. Буюртмачи берган материаллар ёки ускуналардан бажарилаётган ишлар сифатини ёмонлаштирмаган ҳолда фойдаланиш мумкин эмаслиги аниқланган ва буюртмачи уларни алмаштиришдан бош тортган тақдирда, пудратчи қурилиш пудрати шартномасидан воз кечишга ва буюртмачидан ишнинг бажарилган қисмига мутаносиб равишда шартнома нархини тўлашни талаб қилишга ҳақли.
Пудратчи қурилиш пудрати шартномасида, техникавий лойиҳа­да ва тарафлар учун мажбурий бўлган қурилиш нормалари ва қоида­ларида назарда тутилган талаблардан чекинишга йўл қўйилганлиги, шунингдек қурилиш объектининг лойиҳа-смета ҳужжатларида белги­ланган кўрсаткичларига, жумладан корхонанинг ишлаб чиқариш қув­ватига эришилмаганлиги учун буюртмачи олдида жавобгар бўлади. Бино ёки иншоот реконструкция қилинганида (янгиланган, қайта қурилган, реставрация қилинганида ва ҳоказо) бинонинг, иншоотнинг ёки унинг бир қисмининг мустаҳкамлиги, барқарорлиги, ишончли­лиги пасайгани ёки йўқолгани учун жавобгарлик пудратчи зиммасига юкланади. Пудратчи буюртмачининг розилигисиз лойиҳа ҳужжатла­ридан буюртмачининг жиддий манфаатларига таъсир қилмайдиган тарзда озгина четга чиқиш ҳолларига йўл қўйганлиги учун, башарти бу ҳол қурилишнинг сифатига таъсир этмаганлигини исботлаб бера олса, жавобгар бўлмайди.
Агар қурилиш пудрати шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, пудратчи қурилиш объектининг лойиҳа-смета ҳужжатларида белгиланган кўрсаткичларга эришишини ва объектни кафолат муддати давомида шартномага мувофиқ ҳолда ишлатиш мумкинлигини кафолатлайди. Агар қонунда ёки шартномада бошқача кафолат муддати назарда тутилган бўлмаса, кафолат муддати объект буюртмачи томондан қабул қилинган кундан бошлаб ўн йилни ташкил этади. Агар пудратчи кафолат муддати давомида аниқланган камчи­ликлар (нуқсонлар) объектнинг ёки унинг қисмларининг нормал эскириши, унинг нотўғри ишлатилиши ёхуд буюртмачининг ўзи ёки у жалб қилган учинчи шахслар ишлаб чиққан қўлланманинг нотўғ­рилиги, объектни буюртмачининг ўзи ёки у жалб қилган учинчи шахслар тегишли даражада таъмирламаганлиги оқибатида вужудга келганлигини исботлай олмаса, бу камчиликлар учун жавобгар бўла­ди. Кафолат муддати пудратчи жавобгар бўлган камчиликлар нати­жасида объектдан фойдаланиш мумкин бўлмаган бутун вақтга тўх­татиб турилади. Кафолат муддати давомида камчиликлар аниқланган тақдирда, буюртмачи камчиликлар аниқлангандан кейинги оқилона муддат давомида улар ҳақида пудратчини хабардор қилиши керак.
Қурилиш пудрати шартномасида пудратчининг у жавобгар бўлмаган камчиликларни буюртмачининг талаби бўйича ва буюрт­мачи ҳисобидан бартараф қилиш мажбурияти назарда тутилиши мум­кин. Камчиликларни бартараф қилиш иши қурилиш пудрати шартно­масининг нарсасига бевосита боғлиқ бўлмаган ёки бу ишни пудратчи ўзига алоқаси йўқ сабабларга кўра бажара олмайдиган ҳолларда пуд­ратчи кўрсатилган мажбуриятни бажаришдан бош тортишга ҳақли. Масалан, қурилиш пудрати шартномаси предмети сифатида уй-жой биносини қуриш назарда тутилган бўлса, пудратчи ушбу шартноманинг предметига умуман дахлдор бўлмаган корхона биносини қурилишидаги камчиликларни бартараф этишни талаб қилишга ҳақли эмас. Яъни, бундай ҳолда қонун ва шартнома шартларига мувофиқ бундай талабларни бажаришдан бош тортишга ҳақли. Бу ҳолат тарафлар ўзаро тузилган шартнома шартларига қатъий амал қилишини зарурият қилиб қўяди. Бу эса ўз навбатида, тарафларнинг қурилиш шартномаси бўйича шартнома интизомига риоя қилишликнинг муҳим омили бўлиб ҳисобланади.