Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

6-§.  Meros  m ulkni  egasiz  deb  topish

M a’lumki,  FKning  1112-moddasiga  asosan,  vorislik,  faqat  ikki  yo'l 

bilan-vasiyat  bo'yicha  va  qonun  bo'yicha  amalga  oshiriladi.

Vasiyat  m avjud  bo'lmagan  yoki  meros  qoldiruvchi  tomonidan  mol- 

mulk  taqdiri  hal  qilinmagan  hollarda,  qonun  bo'yicha  vorislik  am alga 

oshiriladi.

Qonunga asosan davlat faqat vasiyat bo'yicha vorislik huquqi asosida 

m ero sx o 'r  bo'lishi  m um kin.  B u n d ay   hollarda  d a v la t  m ero sd a n   voz 

kechishga  haqli  emas.

Meros  m ulk  vorislik  huquqi  asosida  davlatga  yoki  uning  ayrim  

organlariga,  shuningdek,  jamoat  tashkilotlariga  yoki  fuqarolarning  o'zini 

o'zi  boshqarish  organlariga  o'tishi  mumkin.

Meros  mulk  davlatga  yoki  davlat  organlariga  quyidagi  hollarda

o'tadi:

birinchidan,  meros  qoldiruvchi  o'zining  barcha  xususiy  va  shaxsiy 

m ulklarini,  shuningdek,  m ulkiy  h u q u q   va  m a jb u riy a tla rin i  davlatga 

yoki  davlatning  ayrim   organlariga  vasiyatnoma  orqali  qoldirgan  bo'lsa;

ikkinchidan,  meros  qoldiruvchi  o'zining  m olq-mulkining  bir  qismini 

yoki ayrim  ashyolarni davlatga yoki davlatning ayrim  organlariga vasiyat 

qilib  qilgan  bo'lsa;

uchinchidan,  m erosxo'rlardan  biri  yoki  bir  nechtasi,  o'zining  meros 

m ulkdagi ulushini olishdan,  davlat yoki davlatning biron organi foydasiga 

voz  kechsa;

Meros qoldiruvchi o'z mulkini davlatga  yoki davlat  organiga vasiyat 

qilgan  taqdirda,  notarius  vasiyatnom aga  asosan  vasiyat  qilingan  m ulkni

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

to‘g ‘ridan-to‘g ‘ri  davlat  egaligiga  o'tkazish  uchun  m ulkka  bo‘lgan  huquq 

haqida  guvohnom a  yozib,  moliya  organiga  yuboradi.

FKning  1157-moddasida  meros  mol-mulk  quyidagi  asoslar  m avjud 

bo‘lganda  egasiz  deb  topilishi  ko'rsatilgan:

birinchidan,  qonun bo'yicha ham , vasiyat  bo'yicha ham  m erosxo'rlar 

bo'lmasa;

ikkinchidan,  m erosxo'rlardan  hech  qaysisi  vorislik  huquqiga  ega 

bo'lmasa;

u chinchidan,  m erosxo'rlarning  ham m asi  m erosdan  voz  kechgan 

bo'lsa;

to'rtinchidan, FKning  1119-moddasiga asosan m erosxo'rlar merosdan 

chetlashtirilgan  bo'lsa;

beshinchidan,  meros  qoldiruvchi  barcha  m erosxo'rlam i  meros  olish 

huquqidan  m ah ru m   qilib,  meros  mulkni  hech  kimga  vasiyat  qilmasa;

oltinchidan,  m eros  m ulkning  b ir  qismini  yoki  alohida  ashyolarni 

vasiyat  qilib,  qolgan  mol-mulkni  oladigan  qonuniy  vorislar  bo'lmasa;

Qonunda  nazarda  tutilgan  asoslarda,  FPKning  298-300-moddalari 

tartib id a  su dnin g   hal  qiluv  qarori  bilan  m eros  m ol-m ulk  egasiz  deb 

topilish  mumkin.

Meros  m ol-m ulkka  egasiz  deb  topish  masalasini  hal  qilish  uchun, 

m eros  o ch ilg an   jo ydag i  m ah a lliy   d a v la t  h o k im iy at  o rg a n la ri  yoki 

fuqarolarning  o'zini  o'zi  boshqarish  organlari,  meros  ochilgan  kundan 

e’tiboran  bir yil  o'tgandan keyin ariza  bilan  sudga  m urojaat qilishi kerak. 

Sud arizani  ko'rib,  qonunda  belgilangan asoslar m avjud  bo'lgan taqdirda, 

meros  m ulkni  egasiz  deb  topib,  uni  turgan  joyidagi  fuqarolarning  o'zini 

o'zi  boshqarish  organi  mulkiga  o'tkazadi.  Agarda  bu  organ  m ol-mulkdan 

voz  kechsa,  egasiz deb topilgan m eros  mulk davlat mulkiga  o'tadi. Davlat 

egasiz  deb  topilgan  meros  m ulkni  qabul  qilishdan  voz  kechishga  haqli 

emas.

S hu ni  alohida  t a ’kidlash  lozimki,  egasiz  qolgan  m eros  m ulkni 

qo 'riq lash ,  b o sh q arish   u c h u n   tala b   qilinadigan  x a ra ja tla r  m ulkning 

qiym atidan  oshib  ketadigan  bo'lsa,  mulkni  egasiz  deb  topish  masalasini 

ko'rsatilgan  bir  yil  m uddat  o'tm asdan  ham   sud  tomonidan  hal  qilinishi 

m umkin.

S hunday  qilib,  meros  m ulk  davlat  egaligiga  uch  yo'l  bilan  o'tadi:

• b irin c h id a n ,  m eros  q o ld iru v ch in in g   q o ldirgan  v asiy atno m asi 

bo'yicha;

• ikkinchidan,  m erosxo'rlarning  merosdagi  o'z  ulushidan  davlat  yoki 

uning  organlari  foydasiga  voz  kechgan  bilan;

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

• 

uchinchidan,  meros  mulkni  sud  qarori  bilan  egasiz  deb  topilishi 

m unosabati  bilan,  m eros  m ulk  m ulk  huquqi  asosida  davlat  egaligiga 

o'tadi.

Demak,  m eros  m ulk  faqat  qonun  bo'yicha  va  vasiyat  bo'yicha 

vorislik  asosida  m erosxo‘rlarga  o‘tadi.  Egasiz  qolgan  m ulk  esa,  davlat 

egaligiga  fuqarolarning  o'zini  o‘zi  boshqarish  organi  tomonidan  egasiz 

mulkni  olishdan  voz  kechgandan  so‘ng  egasiz  m ulk  sifatida.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---