Toshkent davlat sharqshunoslik instituti uzoq sharq va janubiy osiyo tillari fakulteti janubiy osiyo tillari kafedrasi

Frazeologik antonimiya 

 

Antonimiya til birliklari orasidagi semantic munosabat asosida belgilanadigan 

hodisalardan biri bo’lib,  frazemalarda ham so’zlardagi darajada uchraydi. 

Antonimiyani belgilash bir tomondan, iboralarning lug’aviy ma’nosini chuqurroq 

anglashga olib kelsa, ikkinchi tomondan, polisemiyada bir iboraning ma’nolarini 

o’zaro farqlashga  yordamlashadi, uchinchidan, sinonimlarni belgilashda ham 

foyda keltiradi. 

Barcha leksik komponentlari boshqa-boshqa so’zlar bilan ifodalangan 

iboralar orasidagi antonimiyani belgilash oson:  

                                                            

32

H.Jamolxonov “ Hozirgi o`zbek adabiy tili” T.2005.222 

---

Masalan:  

1.

idl bu&na

 -

DIL BUJHNA

 –“ruhi tushmoq”, “ko`ngli cho`kmoq”

 

  idl £^lna

 -

DIL UCHHALNA

-“quvonmoq”,”suyunib etmoq”

 

bir-biriga nisbatan qarama qarshi ma`nolarni anglatadi. 

2.

idl b!na

–DIL BARHNAA-

ruhlanib ketmoq, ko`ngli ko`tarilmoq

. 

idl ^o$a hona

–DIL CHHOTAA HONA-1. 

qiziqish  yo’qolmoq, 2. xafabo’lmoq                

3.Hafsalasi pir bo’lmoq,  4.ko’ngli qolmoq

. 

Misollarimiz orasida shunday holatlar ham kuzatildiki, bunda hindiy tilidagi 

frazemalar tarkibidagi so`zlar bir –biriga zid ma`noda bo`lsa ham uning o`zbek 

tilidagi muqobil variantlari topilganda, ular bir biriga nisbatan sinonimik qatorni 

hosil qildi. 

idl lena

- 

DIL LENA

-“qalbini eggallab olmoq” 

idl dwna

- DIL DENA

-

“.

yuragidan urib qolmoq”

 

Bu frazemalardan anglashilgan  “qalbini eggallab olmoq”va 

“.

yuragidan urib 

qolmoq”ma`no ham bir-biriga nisbatan ma`nodoshdir.