Toshkent davlat sharqshunoslik instituti uzoq sharq va janubiy osiyo tillari fakulteti bitiruv malakaviy ishi

Xorazm

80

. Antik Xorazm (Eramizdan avvalgi IV asr – eramizdagi III asr) 

yirik, hududi bo’yicha keng, markaziy qismi Amudaryo etagida joylashgan 

quldorlik davlatidir. Antik Xorazmning torli asboblari arfalar, kifara turli 

ko’rinishdagi chertib chalinadigan asboblarni o’z ichiga olgan. Arfa va 

kifaralarning tasvirlari ilk asboblar qatoriga kiradi. 

 

Qo’yqirilgan qal’adan topilgan Qadimiy Xorazmning terrakotalari orasida 

kifarali mashshoqning bilagi ajralib turadi. Mazkur Xorazm kifarasining relyef 

bilagida saqlanib qolgan Afrosiyob kifarasiga yaqinligini ta’kidlash mumkin. 

Unisida ham, bunisida ham beshtadan tor bo’lib, o’xshashligi shaklning konturida 

(to’rtburchak) va umumiy qiyofaning og’irligida ko’rinadi. 

 

Torli asboblar guruhini urib chaladigan asbob – ikkitomonlama baraban 

to’ldiradi. Baraban chalayotgan ayol tasviri Tuproq qal’a saroyi yozuvlari orasidan 

topilgan. Bilakda o’yin lahzasi tasvirlangan: ikkala qo’lining barmoqlari bilan 

barabanchi ayol chap membranani urmoqda. 

 

Ayritom frizidagi ud o’ziga xosdir. Katta dumaloq korpusli Afrosiyob 

udlaridan va kichkina korpusli Parfiya ritonlari udlaridan farqli o’laroq, ayritom 

udlari o’rtasida yengilgina «beli» bo’lgan cho’zinchoq korpusga ega. Udning 

tashqi konturining bu o’ziga xosligi ayrim tadqiqotchilarga Ayritom frizida bizga 

zamonaviy bo’lgan shakldagi rubob tasvirini ko’rishga asos berdi. Bunga 

qo’shilish qiyin. Avalambor, shuning uchunki, ayritom udi zamonaviy rubobning 

oddiy belgisi – teskari tomonidagi tor va chuqur, go’yoki korpusni ikkita teng 

bo’lmagan bo’lakka bo’luvchi o’yiqdan maxrumdir. Lekin, balki biz bu yerda