Toshkent davlat sharqshunoslik instituti mikro makro iqtisodiyot

daromad 

samarasi. 

Boshqa  tomondan,  insonlar  qimmat  tovarning  arzoni  bilan  almashtirishga 

harakat qiladilar, natijada yana tovarga bo‗lgan talab oshib boradi – 

o„rnini bosish 

samarasi

.  

Talab  xajmining  o„zgarishi

  –  tahlil  qilinayotgan  tovarning  boshqa 

parametrlari o‗zgarmagan xolatida, hajmining o‗zgarishidir.  

Talabning o„zgarishi

 -  bir yoki bir necha narxga bog‗liq bo‗lmagan omillar 

o‗zgarishi natijasida talabning o‗zgarishi. 

 Talabning  narxga  bog‗liq  bo‗lmagan  muhim

 

omillariga  quyidagilarni 

kiritish mumkin: 

1.

 

Iste‘molchilarning xohish va istaklari; 

2.

 

Iste‘molchilarning daromadlari; 

3.

 

Iste‘molchilarning soni; 

4.

 

Boshqa tovarlarga bo‗lgan narxlar; 

5.

 

Yaqin kelajakdagi iqtisodiy o‗zgarishlar.  

Bularga  mos  ravishda  tovarni  ham  shartli  ravishda  quyidagilarga  ajratish 

mumkin: 

1.

 

Neytral  tovarlar  –  asosiy  tovarga  nisbatan  kam  darajada  ta‘sir 

ko‗rsatuvchi tovarlar. Masalan choy. 

2.

 

O‗rnini  bosuvchi  tovarlar  –  asosiy  tovarga  raqobatbardosh  bo‗lgan  

tovarlar. Masalan: kofe o‗rniga choy. 

3.

 

To‗ldiruvchi  xarakterdagi  tovarlar  –  asosiy  tovarni  to‗ldiruvchi 

tovarlar. Masalan: choy va kofeni to‗ldiruvchi shakar.  

Insonlarning  xaridiga  ta‘sir  etuvchi  omillarga  qarab,  bozor  talabini 

quyidagilarga ajratish mumkin: 

-

 

funksional  talab,  tovarning  iste‘molchilik  sifatlarini  taqozo  etuvchi 

talab 

-

 

nofunksional  talab,  iste‘molchilik  xarakteristikalaridan  tashqari, 

boshqa omillarni ham taqozo etuvchi talab.  

---