Toshkent davlat sharqshunoslik instituti mikro makro iqtisodiyot

Yalpi milliy mahsulot - bu mamlakat rezidentlari tomonidan ma’lum vaqt mobaynida ishlab chiqarilgan pirovard tovar va xizmatlarning bozor narxlaridagi qiymatlarining yig‘indisidir. YaMMga mamlakat ichkarisidagi hamda xorijdagi ushbu mamlakat rezidentlari, korxonalari tomonidan yaratilgan tovarlar va xizmatlar yig‘indisi ham kiritiladi.

Yuqoridagi ta’riflardan YAIM va YAMMning farqli tomonlari, ya’ni geografik yondashuv va milliylik yondashuvlari bilan ajralib turishini bilib olish qiyin emas. Agar mamlakatda yopiq iqtisodiyot hukm suradigan bo’lsa, tabiiyki YAIM va YAMMlar miqdori teng bo‘ladi.

Ochiq iqtisodiy mamlakat doirasida esa mazkur mamlakatda norezidentlar ishlab chiqargan tovar va xizmatlar yig’indisi va shu bilan birga rezidentlarning mamlakatdan tashqarida ishlab chiqargan tovar va xizmatlar yig’inidsi hisobga olinadi.

Masalan, Buyuk Britaniyada ishlab chiqarilgan fransuz kompaniyasining mahsuloti, Fransiya uchun yalpi milliy daromad tarkibida yotsa, Buyuk Britaniya uchun esa YAIM tarkibiga kiritiladi.

Agar mamlakat tashqarisidagi rezidentlar daromadi mamlakat ichkarisidagi norezidentlar daromadidan yuqori bo’lsa, mazkur mamlakat YAMM i YAIMdan yuqori bo’ladi.

Mamlakat ichidagi norezidentlar daromadi, mamlakat tashqarisidagi rezidentlar daromididan yuqori bo’lsa, mos ravishda YAIM YAMMdan katta bo’ladi.

Oxirgi yillarda ko’pgina mamlakatlarda YAMM miqdori YAIMdan yuqoriligi aniqlanmoqda. Rossiya, AQSh hamda Yaponiya kabi rivojlangan mamlakatlarda milliy hisob tizimida YAMMdan foydalanilib kelmoqda.