Toshkent axborot texnologiyalari universiteti ganiev salim karimovich karimov madjit malikovich tashev komil axmatovich axborot xavfsizligi

Monoalfavitli almashtirish
algoritmi quyidagi qadamlar ketma-ketligi 
ko‘rinishda ifodalanishi mumkin 
1-qadam.
[1xR] o‘lchamli dastlabki 
A
0
alfavitdagi har bir simvol 
s
0
Є T(i=
K
,
1
) ni 
A
0
alfavitdagi 
s
0i 
simvol tartib raqamiga mos keluvchi 
h
0i
(s
0i
) 
songa 
almashtirish yo‘li bilan raqamlar ketma-ketligi 
L
0h
ni shakllantirish. 
2-qadam.L
0h
ketma-ketligining har bir sonini 
h
1i
=(
k
1
x
h
0i
(
s
0i
)+ 
k
2
)(mod
R
) 
formula orqali hisoblanuvchi 
L
1h
ketma-ketlikning mos soni 
h
1i
ga almashtirish 
yo‘li bilan 
L
1h
son ketma-ketligini shakllantirish, bu erda
k
1
-o‘nlik koeffitsent; 
k
2
-
siljitish koeffitsenti. Tanlangan 
k
1
,k
2
koeffitsentlar 
h
0i
, h
1i
sonlarning bir ma’noli 
mosligini ta’minlashi lozim, 
h
1i
=0
olinganida esa 
h
1i
=R
almashinuvi bajarilishi 
kerak. 
3-qadam.L
1h
ketma-ketlikning har bir soni 
h
1i
(s
1i
)
ni [1x
R
] o‘lchamli shifrlash 
alfavitning mos 
s
1i
Є 
T
1
(
i=
K
,
1
) simvoli bilan almashtirish yo‘li bilan 
T
1
shifrmatnni hosil qilish. 
4-qadam.
Olingan shifrmatn o‘zgarmas 
b
uzunlikdagi bloklarga ajratiladi. 
Agar oxirgi blok to‘liq bo‘lmasa blok orqasiga maxsus simvol-to‘ldiruvchilar 
joylashtiriladi(masalan, *). 
Misol.
Shifrlash uchun dastlabki ma’lumotlar quyidagilar: 
T
0
= 
A
0
= 
A
1
= 
R
=30; 
k
1
=3; 
k
2
=15; 
b
=4 
Algoritmning qadamba-qadam bajarilishi quyidagi natijalarni olinishiga olib 
keladi. 
1-qadam. L
oh
=<7,8,12,14,23,1,30,22,8,24,12,1,19,8> 
2-qadam. L
1h
=<6,9,21,27,24,18,15,21,9,27,21,18,12,9> 
3-qadam. T
1
= 

---

86 
4-qadam. T
1
=
Rasshifrovka qilishda bloklar birlashtirilib 
K
simvolli shifrmatn 
T
1
hosil 
qilinadi. Rasshifrovka qilish uchun quyidagi butun sonli tenglamani echish lozim: 
k
1
h
01
+k
2
=nR+h
1i
 
k
1
, k
2
,h
11
va 
R
butun sonlar ma’lum bo‘lganda 
h
0i
kattaligi n ni saralash orqali 
hisoblanadi. Bu muolajani shifrmatnning barcha simvollariga tatbiqqilish uning 
rasshifrovka qilinishiga olib keladi. 
Almashtirish usulining kamchiligi sifatida dastlabki va berilgan matnlar 
statistik xarakteristkalarining bir xilligidir. Dastlabki matn qaysi tilda 
yozilganligini bilgan kriptotahlillovchi ushlab qolingan axborotni statistik ishlab, 
ikkala alfavitdagi simvollar o‘rtasidagi muvofiqlikni aniqlashi mumkin.