Tilshunoslik nazariyasi

Bilingvizm. Ikki tillilik.
Bo’g’in. Bir havo zarbi bilan aytiladigan tovush va tovushlar majmui. Bo’g’in qanday tovush bilan bitganligiga ko’ra ikki xil bo’ladi:
1) ochiq bo’g’in – unli tovush bilan bitgan bo’g’in: o-i-la, to-la, lo-la kabi;
2) yopiq bo’g’in – undosh tovush bilan bitgan bo’g’in: tong, kun-duz, to’p-lam kabi.
Bobo til. Ma’lum tillar oilasining kelib chiqishi va shakllanish uchun manba, asos bo’lgan til. Masalan, turkiy tillar oilasi uchun qadimgi turkiy til bobo tildir.
Degeminasiya. So’zdagi cho’ziq undoshlarning cho’ziqlikni yoqotishi. Bu termini o’zbek tilshunosligida dastlab A. Nurmonov qo’llagan. Masalan, chillaki > chilaki, kichikkina > kichikina kabi.
Dialekt (yun. dialektos – sheva, lahja). Aynan. Sheva, lahja (q.).
Dialektologiya (yun. dialektos – sheva, lahja + logos – tushuncha, ta’limot) Shevashunoslik. Tilshunoslikning sheva va lahjalarni o’rganuvchi bo’limi.
Diaxroniya (yun. dia – orqali + chronos – vatq). Tilning tarixiy tuzilishi, rivojlanishi va taraqqiyotini tarixiy aspektda o’rganish.
Diereza. So’z tarkibidagi undosh tovushlarning tushib qolishi. Masalan, go’sht – go’sh, do’st – do’s, sust – sus, to’rt – to’r kabi.
Dissimilyasiya (lot. dissimilatio – noo’xshash). So’zdagi bir xil yoki o’xshash tovushlardan birining artikulyatsion-akustik jihatdan boshqa bir tovush tomon o’zgarishi. Masalan, zarur – zarul, zarar – zaral, damba – danba, musulmon – musurmon, ambar – anbar kabi.