The economy of enterprise

F.K. Bea, E.Distl va M. Shvayttserlarning muxarrirligi ostida 1999 yil 
Moskvaning  ''Infra-M''  nashriyotida  chop  etilgan, 928  betdan  iborat  nemis  tilidan 
tarjima  qilingan  korxona  iqtisodiyoti  (Ekonomika  predpriyatiya)  darsligi  OO’Yu 
talabalari  va  korxonadagi  xo’jalik  yuritish  bilan  qiziquvchi  keng  ommaga 
mo’ljallangan.  U  o’z  ichiga  nemis  universitatlarida  korxona  iqtisodiyoti  bo’yicha 
ixtisoslashgan talabalarga o’qitiladigan asosiy kurslarni qamrab olgan. 
 Darslik  so’z  boshidan  tashqari,  har  biri  bir  nechta  bobdan  iborat  3ta  asosiy 
qismdan  tashkil  topgan.  Birinchi  qismda  korxona  faoliyati  samaradorligiga  ta’sir 
qiluvchi tashqi sharoitlar o’rganiladi, ikkinchi qism esa menejmentga bag’ishlangan, 
uchinchi  qismda  ta’minot  ishlab  chiqarish,  sotish,  investitsiyalash,  moliyalashtirish, 
 
9 

---

korxonani  boshqarish  kabi  ishlab  chiqarish  jarayonlari  bosqichlari  tahlil  qilinadi. 
Darslik ruscha nemischa izoxli lug’at bilan yakunlanadi. 
Darslikning  o’ziga  xos  tomoni  shundaki,  unda  korxona  nafaqat  foyda  yoki 
daromad  olishga  yo’naltirilgan  xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt  sifatida,  balki  millat 
madaniyatining  bir  qismi  bo’lgan  ijtimoiy  tuzilma  sifatida  o’rganiladi.  Darslikda 
ko’rib chiqiladigan boblar, bo’yicha xozirda ko’plab darslik va o’quv qo’llanmalarida 
mavjud  bo’lgani  kabi  qisqa  xulosalar,  nazorat  savollari  mavjud  bo’lmasada,  uning 
ahamiyati katta deb hisoblash mumkin.  
Darslik  nemis  iqtisodiyoti  tajribasi  va  qonunchiligi  asosida  tuzilgan  bo’lsada, 
o’quvchi uy xo’jaliklari va korxonalar faoliyati to’g’risidagi-zaruriy ma’lumotlardan 
tashqari,  korxona  mustaqil  fan  sifatidagi  iqtisodiyotning  dastlabki  rivojlanish  tarixi, 
Germaniyada  ijtimoiy  yo’naltirilgan  bozor  iqtisodiyotini  tashkil  etish  mohiyati  va 
tamoyillari, korxona iqtisodiyoti nazariyasining asoschilari va boshqalar to’g’risidagi 
ma’lumotlarni kam olishi mumkin. 
Shuni  ta’kidlash  muhimki,  darslik  tuzilmasi  va  boblarining  sodda  nomlanishi 
orqasida  o’quvchi  uchun  juda  katta  foydali  axborot  va  mualliflarining  mashaqqatli 
mehnati  borligi  yashiringanligini  ko’rish  mumkin.  Unda  bayon  etilgan  materiallar 
bilan tanishish orqali bilish mumkinki, unda korxonada xo’jalik yuritish bilan bog’liq 
bo’lgan deyarli barcha muammolar qamrab olingan. 
Bir  ushbu  darslik  oldingisi  kabi  bugungi  kunda  alohida  fan  sifatida 
o’rganiladigan  bir  qator  savollarni  (masalan,  xarajatlar  hisobi  va  balanslar, 
bashoratlar, ta’minot va logistika, marketing, personalni boshqarish, moliyalashtirish 
va  boshqalar)  o’z  ichiga  oladi.  Bu  haqida  iqtisodiy  oliy  o’quv  yurtlarining 
ixtisoslashgan kafedralarining faoliyatida yuqoridagi fanlarning o’qitilishidan dalolat 
beradi.  Shubxasiz,  yuqoridagi  savollar  ko’plab  korxonalarning,  ayniqsa  yirik 
korxonalarning amaliyotida mavjud, lekin bu xolatda ular darslik xajmining ortishiga 
va  mos  xolda  ''Korxona  iqtisodiyoti''  kursi  ko’zda  tutadigan  bilimlar  chegarasini 
kengayishiga olib keladi. 
Shuni  aytib  o’tish  kerakki,  agar  iqtisodiy  yo’nalishdagi  mutaxassislarni 
tayyorlashning  milliy  o’quv  rejalaridan  kelib  chiqadigan  bo’lsak,  yuqorida 
ta’kidlangan  savollarni  alohida  fan  sifatida  o’qitish  ko’zda  tutilgan  va  ularni 
''Korxona  iqtisodiyoti''  kursiga  kiritish  takrorlash  bo’lishligi  mumkin.  Yuqoridagi 
savollarning  ushbu  qo’llanmada  ko’rib  chiqilmaganligining  sababi  ham  xuddi  shu 
mulohazalardan  kelib  chiqadi,  garchi  ular  korxonaning  amaliy  faoliyatida  mavjud 
bo’lib, muhim ahamiyatga ega bo’lsada. 
3.