The economy of enterprise

F.K. Bea, E.Distl va M. Shvayttserlarning muxarrirligi ostida 1999 yil Moskvaning ''Infra-M'' nashriyotida chop etilgan, 928 betdan iborat nemis tilidan tarjima qilingan korxona iqtisodiyoti (Ekonomika predpriyatiya) darsligi OO’Yu talabalari va korxonadagi xo’jalik yuritish bilan qiziquvchi keng ommaga mo’ljallangan. U o’z ichiga nemis universitatlarida korxona iqtisodiyoti bo’yicha ixtisoslashgan talabalarga o’qitiladigan asosiy kurslarni qamrab olgan.

Darslik so’z boshidan tashqari, har biri bir nechta bobdan iborat 3ta asosiy qismdan tashkil topgan. Birinchi qismda korxona faoliyati samaradorligiga ta’sir qiluvchi tashqi sharoitlar o’rganiladi, ikkinchi qism esa menejmentga bag’ishlangan, uchinchi qismda ta’minot ishlab chiqarish, sotish, investitsiyalash, moliyalashtirish, korxonani boshqarish kabi ishlab chiqarish jarayonlari bosqichlari tahlil qilinadi. Darslik ruscha nemischa izoxli lug’at bilan yakunlanadi.

Darslikning o’ziga xos tomoni shundaki, unda korxona nafaqat foyda yoki daromad olishga yo’naltirilgan xo’jalik yurituvchi sub’ekt sifatida, balki millat madaniyatining bir qismi bo’lgan ijtimoiy tuzilma sifatida o’rganiladi. Darslikda ko’rib chiqiladigan boblar, bo’yicha xozirda ko’plab darslik va o’quv qo’llanmalarida mavjud bo’lgani kabi qisqa xulosalar, nazorat savollari mavjud bo’lmasada, uning ahamiyati katta deb hisoblash mumkin.

Darslik nemis iqtisodiyoti tajribasi va qonunchiligi asosida tuzilgan bo’lsada, o’quvchi uy xo’jaliklari va korxonalar faoliyati to’g’risidagi-zaruriy ma’lumotlardan tashqari, korxona mustaqil fan sifatidagi iqtisodiyotning dastlabki rivojlanish tarixi, Germaniyada ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotini tashkil etish mohiyati va tamoyillari, korxona iqtisodiyoti nazariyasining asoschilari va boshqalar to’g’risidagi ma’lumotlarni kam olishi mumkin.

Shuni ta’kidlash muhimki, darslik tuzilmasi va boblarining sodda nomlanishi orqasida o’quvchi uchun juda katta foydali axborot va mualliflarining mashaqqatli mehnati borligi yashiringanligini ko’rish mumkin. Unda bayon etilgan materiallar bilan tanishish orqali bilish mumkinki, unda korxonada xo’jalik yuritish bilan bog’liq bo’lgan deyarli barcha muammolar qamrab olingan.

Bir ushbu darslik oldingisi kabi bugungi kunda alohida fan sifatida o’rganiladigan bir qator savollarni (masalan, xarajatlar hisobi va balanslar, bashoratlar, ta’minot va logistika, marketing, personalni boshqarish, moliyalashtirish va boshqalar) o’z ichiga oladi. Bu haqida iqtisodiy oliy o’quv yurtlarining ixtisoslashgan kafedralarining faoliyatida yuqoridagi fanlarning o’qitilishidan dalolat beradi. Shubxasiz, yuqoridagi savollar ko’plab korxonalarning, ayniqsa yirik korxonalarning amaliyotida mavjud, lekin bu xolatda ular darslik xajmining ortishiga va mos xolda ''Korxona iqtisodiyoti'' kursi ko’zda tutadigan bilimlar chegarasini kengayishiga olib keladi.

Shuni aytib o’tish kerakki, agar iqtisodiy yo’nalishdagi mutaxassislarni tayyorlashning milliy o’quv rejalaridan kelib chiqadigan bo’lsak, yuqorida ta’kidlangan savollarni alohida fan sifatida o’qitish ko’zda tutilgan va ularni ''Korxona iqtisodiyoti'' kursiga kiritish takrorlash bo’lishligi mumkin. Yuqoridagi savollarning ushbu qo’llanmada ko’rib chiqilmaganligining sababi ham xuddi shu mulohazalardan kelib chiqadi, garchi ular korxonaning amaliy faoliyatida mavjud bo’lib, muhim ahamiyatga ega bo’lsada.

3.