Termiz davlat universiteti tarix fakulteti falsafa kafedrasi dinshunoslik

ular (Allohning oldida bandalar) javobgardirlar» (Anbiyo, 23), deyiladi. 
SHuningdek,  aqidaga  oid  asarlarda  Alloh  qiyomatgacha  nima  bo‘lishini 
bilishi, agar ularni bilmasa, Uning komil sifati nuqsonli bo‘lib qolishi va mazkur 
ilohiy  ilm  «qazoi-qadar»  deb  atalishi  keltirilgan.  Allohning  hamma  ishlarning 
kelajakda  qandoq  bo‘lishini  azaldan  bilishi  qazo  deb  nomlangan.  Qadar  deb  ana 
shu  ishlar  Allohning  azaliy  ilmiga  muvofiq    vujudga  kelishiga  aytiladi.  Qazo  va 
qadarning  ma’nosi  bandalarning  kelajakda  bo‘ladigan  ishlarini  Alloh  tomonidan 
oldindan  bilib  turilishidir.  Qazo  va  qadarni  noto‘g‘ri  tushunish  oqibatida  qadariy, 
jabariy va boshqa oqimlar paydo bo‘lgan.  
7. 
O‘lgandan  keyin  qayta  tirilishga  ishonish ham  imon  shartlaridan  biri 
bo‘lib,  unga  ko‘ra  qiyomat  kuni  bo‘lganda,  barcha  insonlar  qayta  tirilib, 
mahshargohga  yig‘iladi.  YAxshi  amal  qilib  o‘tganlarning  mukofoti  (jannat), 
yomon amal qilganlarning jazosi (do‘zax) mavjud. Bandaning barcha ishlari hisob-
kitob qilinib Allohning huzurida ko‘riladi. Har bir kishining qilgan ishlari kitobi – 
nomai a’moli o‘qiladi. YAxshi amallar va  yomon ishlar hammasi o‘lchanadi. Bu 
borada Qur’on oyatlari va hadislarda misollar ko‘p. Masalan: «Ular: «Holimizga 

---

84 
 
voy!  Kim  bizlarni  uxlayotgan  joyimizdan  uyg‘otdi?»  –  deganlarida,  (ularga 
aytilur):  «Mana  shu  Rahmon  va’da  qilgan  va  payg‘ambarlar  so‘zlagan  rost