Tema: Seziw organları. Neyrosensor seziw organları. Ko`zdin` ha’m iyis seziw organlarının` mikroskopiyaliq du’zilisi

Ren’li perde:

  tamirli  perdenin’  alding’i  ta’repinde  jaylasadi  ol  pigmentlengen 

diska  formasinda bolip  o’nin’  ortasinda tesik ko`z   qarashig’i  jaylasqan.  Ko’z 

qarashig’i  ulkeyip  ha’m  kishireyip  ko’zge  twisetug’in  nurdi  ren’letedi.  Ko’z 

qarashig’in taraytiwshi sfinkgr tegis bulshiq et miotsitlerinen diwzilgan, ol ko’z 

qarashig’i aynalasinda tserkuliar bolip jaylasqan. Ko’z qarashig’in ken’eytiwshi 

bulshiq  et  ko’z  qarashig’i  dilatator  bulshiq  et  kletkalarinan  turmay,  al  radial 

jaylasqan miopigmentotsitlerden turadi. Ren’li perde sirtqi qabatta muiz qabat 

dawami  bolg’an  epiteliadan  diwzilgen    o’nnan  keyin  sirtqi  tamirsiz  qaltam, 

keyin aqirg’i pigmentli epiteliadan turadi. 

Ko’z  gawqari: 

Talshiqlardan  turip  o’nin’  alding’i  ta’repi  bir  qabatli  ko’z 

gawqari  epiteliamenen  jabilg’an,  o’nin’  sirtinan  ko’z  gawqari  kapsulasiman 

o’ralg’an. 

Torqabat: 

Juqa  pigment  qabattan  ha’m  tyikarg’i  qabatdan  nerv  qabatinan 

turadi.  Nerv  qabattan  b  –  tip  neyronlardan:  tayaqsha  ta’rizli,  kolbag’a  ta’rizli 

neyrosensor  kletkalardan,  bipolyarli  neyronlar,  gorizontali,  amakrinli,  ha’m 

multi polyarli neyronlardan turadi o’lardin’ u’shewi qosilisip neyronlar shinjirin 

diwzedi o’lardin’ ishindegi neyrosensor kletkalar titirkeniwlerdi   qabil 

etip 

impulslardi  bipolyarli,  keyin  multipolyarli  neyronlarg’a  o’tkeredi.  Multipolyar 

neyronlar  ansoni  ko’z  almasinan  sirtqa  shig’adi  ha’m  ko’riw  nervi  sastabina 

kiredi.  Gorizontali  ha’m  amakrin  neyronlar,  tormizlawshi  neyronlar  bolip 

g’izmet  etedi.  Neyronlar  o’siwshiler  tor  qabati  diwzedi.  Fotosensorli  qabatti 

tayaqsha  ha’m  kolbasha  ta’rizli  neyronlar  ha’m  o’lardin’  arnawli  o’simsheleri 

duzedi. Sirtqi yadroli qabat neyron kletkalar denesinen, sirtqi tor qabat sensorli 

kletkalar win akson, denritinen ha’m keyingi ishki yadorli qabat neyronlarinin’ 

dentritimenen  sinapslardan  turadi.  Ishki  yadorli  qabat  sastabina  bipolyar, 

garizontali ha’m amakrinli neyronlar denesi kiredi. Ishki tor qabatqa bipolyarli 

neyronlari  aksoni  ha’m  o’nin’  multipolyar  neyronlarinin’  dentritimenen 

sinopslar  kiredi.  Multipolyar  neyron  aksonlari  nerv  talshiqlar  qabatin  payda 

etedi  ha’m  koriw  nerv  sostavina  kirip  oni  figmalandiriwg’a  qatnasadi.  Ishki 

yadorli  qabatta  radial  jaylasqan  gliotsitler  denesi  jaylasip  o’nin’  osimsheleri 

---

sirtqi  shegaralawshi  qabatti  duzedi,  jabiwshi  qabat  tor  qabati  ish  betten  jawip 

shig’adi. 

   

Tayaqsha  ha’m  kolbasha  tarizli  neyrosensor  kletkalari  membranali  diskadan 

turg’an  sirtqi  segment  ha’m  endoplazmatik  tor,  mitoxondriya  turg’an  ishki 

segmetten turadi. Ishki ha’m sirtqi segmentler kirpikshelerimenen baylanisqan. 

Tor perdenin’ o’rayliq  

zatlardien’ jaqsi ko’retug’in jer bolip esaplanadi.