Tema-1 «Salıqlar h’a’m salıqqa tartıw» arnawlı kursın oqıtıwdın’ za’ru’rligi, maqseti h’a’m wazıypaları O’zbekstan Respublikası salıq sisteması h’a’m salıq qatnasıqları subektlerinin’ h’uqıq h’a’m de minnetlemeleri. Rejesi

3-tema. Fizikalıq ta’replerdin’ da’ramadlarınan (tabıslarınan) alınatug’ın salıq.

Fizikalıq ta’replerdin’ da’ramadlarınan (tabıslarınan) alınatug’ın salıq.

Bizge ma’lim, salıq nızamshılıg’ında salıqqa tartıw maqsetinde salıq to’lewshiler ekige bo’lingen, yag’nıy yuridikalıq h’a’m fizikalıq ta’replerge.

Fizikalıq ta’replerge-yuridikalıq ta’rep atag’ın almag’an O’zbekstan Respublikası puqaraları, shet-el puqaraları h’a’m puqaralıg’ı bolmag’an ta’repler kiredi.
Fizikalıq ta’repler to’lep atırg’an salıqlardın’ ishinde byudjet tu’simlerinde salmaqlı orındı iyeleytug’ın salıq bul-fizikalıq ta’replerden alınatug’ın da’ramat (tabıs) salıg’ı.
Fizikalıq ta’replerden alınatug’ın da’ramad salıg’ı-ma’mleketlik byudjet da’ramatlarının’ dereklerinin’ biri bolıp, ol ulıwma ma’mleketlik salıqlardın’ quramına kiredi. Onın’ o’zine ta’n o’zgesheligi sonda, salıq fizikalıq ta’replerdin’ tikkeley da’ramatlarınan alınadı.
Bu’gingi ku’nde fizikalıq ta’repler to’lep atırg’an salıqlar h’a’m jıyımlar byudjet da’ramatlarının’ derlik 15-20 payızın quraydı.
Salıq kodeksine muwapıq finans jılında salıq salınatug’ın da’ramatqa iye bolg’an fizikalıq ta’repler fizikalıq ta’repler daramatlarına salınatug’ın salıqtın’ to’lewshileri bolıp esaplanadı.
Salıq salıw maqsetinde fizikalıq ta’repler rezidentler h’a’m (norezidentlerge) rezident emeslerge bo’linedi.
O’zbekstan respublikasında turaqlı jasap turg’an yaki finans jılı baslanatug’ın yamasa tamamlanatug’ın on eki ayg’a deyin bolg’an qa’legen da’wirde 183 ku’n yaki onnan ko’birek mu’ddetde O’zbekstanda turg’an fizikalıq ta’rep O’zbekstan Respublikasının’ rezedenti dep qaraladı.
O’zbekstan Respublikasının’ rezidenti bolg’an fizikalıq ta’replerge olardın’ O’zbekstan Respublikasındag’ı, sonday-aq onın’ tısqarısındag’ı xızmeti dereklerinen alg’an da’ramatları boyınsha salıq salınadı.
Fizikalıq ta’replerdin’ ja’mi jıllıq da’ramatı-salıq salıw obekti bolıp esaplanadı. Salıqqa tartılatug’ın baza bolıp, fizikalıq ta’replerdin’ ja’mi da’ramatınan salıq nızamshılıg’ına muwapıq belgilengen shegirmelerdi alıp (ayırıp) taslag’annan keyingi qaldıq summa esaplanadı.
O’zbekstan Respublikasınan tısqarıda to’lengen, O’zbekstan Respublikasının’ rezidenti bolg’an fizikalıq ta’replerdin’ da’ramat salıg’ının’ summaları O’zbekstan Respublikasında salıqtı to’lewde O’zbekstan Respublikasının’ xalıq-aralıq sha’rtnamalarına muwapıq esapqa alınadı.
Esapqa alınatwg’ın summalardın’ mwg’darı fizikalıq ta’replerdimn’ O’zbekstan Respublikasında a’meldegi stavkalar boyınsha esaplap shıg’arılg’an da’ramat salıg’ı summasınan aspawı kerek.

F

Fizikalıq ta’replerdin’ ja’mi jıllıq da’ramatları quramı
izikalıq shaxslardın’ ja’mi jıllıq da’ramatına salıq to’lewshi alıwı tiyis (alg’an) yaki mutqa alg’an pul yamasa basqa qarjılar kiredi.
Bularg’a:
1. Miynetke h’aqı to’lew formasında alınatug’ın da’ramatlar (172-statya);
2. Fizikalıq ta’replerdin’ mu’lk da’ramatları (176-statya);
3. Fizikalıq ta’replerdin’ materiallıq ma’pi ta’rizindegi da’ramatları (177-statya);
4. Basqa da’ramatlar (178-statya).
Miynetke h’aqı to’lew formasında alınatug’ın da’ramatlarg’a fizikalıq ta’replerdin’ miynet sha’rtnaması boyınsha orınlag’an jumıslarınan h’a’m puqaralıq-h’uqıyqıy sha’rtnamalar boyınsha alatug’ın da’ramatları kiredi.
Fizikalıq ta’replerdin’ mu’lk da’ramatlarına payızlar, dividentler, menshikti ijarag’a beriwden alıng’an da’ramatlar, fizikalıq ta’replerge tiyisli bolg’an menshikti satıwdan alıng’an da’ramatlar h’a’m usag’an uqsas nızamshılıqta ko’zde tutılg’an da’ramatlar kiredi. Materiallıq ma’p ta’rizindegi da’ramatlar qatarına yuridikalıq ta’repten fizikalıq ta’reptin’ ma’pin go’zlep, tovarlar (jumıslar, xızmetler) h’aqın, menshiklik h’uqıqların to’lew kiredi.
Fizikalıq ta’replerdin’ basqa da da’ramatları qatarına ma’mlekettin’ sotsiallıq qamsızlandırıw boyınsha napaqaları, jumıssızlıq napaqaları, sotsiallıq napaqalar h’a’m pensiyalar; stipendiyalar; alimentler, pul sıylıqları; utıslar; grantlar; jamg’arıp barılatug’ın ma’jbu’riy pensiya vznosları, olar boyınsha alıng’an payızlar h’a’m basqa da’ramatlar kiredi.