Tekshirdim” O`quv-tarbiyaviy ishlar bo`yicha director o`rinbosari Berdinov N. X. “ ” 014 -yil “B sinf 2014 -yil “V sinf 2014 -yil Mavzu: Muqaddima Dars maqsadi

Darsda fodalaniladigan texnologiya: An`anaviy ta`lim texnologiyasi, “Klaster” metodi.

Darsda foydalanilgan jihozlar: Tirik o`simliklar, gerbariylar, hayvon, zamburug`lar va tueli o`simliklar aks etgan jadvallar.

Dars vaqt taqsimoti rejasi:

Tashkiliy qism	5 daqiqa
Uyga vazifani tekshirish va o`tgan mavzuni mustahkamlash.	8-10 daqiqa
Yangi mavzuni yoritish.	10-15 daqiqa
O`tilgan mavzuni mustahkamlash.	8-10 daqiqa
Darsni yakunlash va uygavazifa berish.	5 daqiqa

Darsning borishi:

1. 
   Tashkiliy qism
   
2. 
   O`tilgan mavzuni takrorlash: O`quvchilarning o`simliklar tuzilishi, ahamiyati haqidagi bilimlarini faollashtirish.
   
3. 
   O`quvchilar faolliyatini yangi mavzuni o`rganishga tayyorlash.
   
4. 
   Yangi mavzuno o`rganish.
   

Dars uchun berilgan metod va ko`rgazmali qurollar hamda vositalar yordamida yangi mavzu yoritiladi.

O'simliklar bargi novdada ma'lum tartibda joylashadi. Ular, asosan, navbat bilan, qarama- qarshi va halqa hosil qilib joylashadi (54-rasm). Barglari novdada navbat bilan joylashadigan o'simliklarga g'o'za, tok, pomidor, olma, o'rik, terak, tut, atirgul, oq-quray, do'lana kabilar kiradi.

Poya yoki novdalarda har bir bo'g'imning ikki tomonida barglar bir-biriga qarama-qarshi joylashsa, bunday barglar qarama- qarshi joylashgan barglar deyiladi. Bularga ko'pchilikka ma'lum rayhon, yalpiz, chinnigul, ligustrum, nastarin, dalachoy, kiyiko't, mavrak, gazanda, kampirchopon kabi o'simliklar kiradi. Novdaning har qaysi bo'g'imidan bir nechtadan barg chiqib halqa hosil qilsa, bunga halqasimon joylashish deyiladi. Bunday bargli o'simliklarga sambitgul, qirqbo'g'im, qumrio't kabilar misol bo'ladi.

Novdada barglar qanchalik ko'p va qalin bo'lmasin, ular hamma vaqt quyosh nuri bevosita tushib turadigan holatda joylashadi, barglar quyoshga qarab o'girilib turadi. Bunday o'simliklar yorug'sevar o'simliklar deyiladi. Bularga kunga-boqar, yantoq, kartoshka, pomidor, g'o'za kabilar kiradi. Tabiatda shunday o'simliklar borki, ular soya joylarda, g'orlarda, daraxtlar tagida va qalin o'rmonlarda ham o'sa oladi. Xina, binafsha, yovvoyi qulupnay kabi soyada o'sadigan o'simliklar soyasevar o'simliklar deb ataladi.

Barglar ham, o'simliklarning boshqa organlari kabi, hujay-ralardan tuzilgan. Barglarning qanday hujayralar va to'qima-lardan tuzilganligini faqat mikroskopda ko'rish mumkin. Buning uchun birorta o'simlikning yangi bargidan ко'ndalangiga yupqa kesib olib, buyum oynasidagi bir tomchi suvga joylanadi, so'ngra ustidan qoplag'ich oynayopib, mikroskopda ko'riladi (55- rasm). Barg yaprog'ining ustki va orqa tomoni po'st bilan qoplangan. Uning hujayralari bir-biriga zich yondashgan. Barg po'stining deyarli hamma hujayralari shaffof bo'lib, ular orqali yorug'lik barg ichiga o'tadi. Po'st bargning ichki qatlamlarini shikastlanishdan va qurib qolishdan saqlaydi. Barg po'stida yana loviyasimon juft hujayralar bo'lib, ularda sitoplazma va mag'iz dan tashqari, yashil tusdagi plastidalar ham bo'ladi. Ularga barg og'izchalari hujayralari deyiladi. Og'izchalar barglar-ning faqat pastki tomonida emas, balki ustki tomonida ham bo'ladi.

Barglarning ustki va orqa tomonidagi po'sti oralig'ida barg eti hujayralari joy-lashgan. Ular qobiq hamda sitoplazma, mag'iz, xlorofill donachalaridan tashkil topgan. Barg eti hujayralari bir necha qavat bo'lib joylashgan. Ustki po'st tagidagi qavat ustunchalarga o'xshash cho'ziq hujayralardan tashkil topgan. Uning tagida ovalsimon va yumaloq shakldagi hujayralar joylashgan.

Bargning ko'ndalang kesmasida tomirlarni ko'rish mumkin. Ular ichida qalin devorli o'lik hujayralar dan tashkil topgan naychalar joylashgan. Shu-ningdek, tomirlarda naychalardan tashqari, cho'ziq, bir-biri bilan zanjir shaklida ulangan hujayralar ham bor. Bu hujayralar to'rga o'xshab, bir-biri bilan ko'p sonli teshikchalar orqali tutashgan elaksimon naychalarni hosil qiladi. Bargdagi tomirlarda suv va unda erigan oziq moddalar harakatlanadi. Bulardan tashqari, tomirlarda yana po'sti qalin, pishiq, juda uzun hujayralar (tolalar) ham bo'ladi. Bular bargga mus-tahkamlik beradi. Naychalar, elaksimon naychalar va tolalar birgalikda barg tomirining nay tolali boylamlarini hosil qiladi. Tomirlar barg etining hamma qismiga kirib boradi.

5. 
   Shunday qilib, barglarning ichki qismi qoplovchi, asosiy, o'tkazuvchi va mexanik to'qimalardan tashkil topgan. Yangi mavzuni mustahkamlash.
   
6. 
   O`quvchilarni baholash.
   
7. 
   Uyga vazifa berish: Mavzuga oid savol topshiriqlarni bajaribkelish va mavzuni o`qib kelish.
   

^5 “A” sinf	^____ ____ 2014 - yil	^“Tekshirdim” ^O`quv-tarbiyaviy ishlar bo`yicha director o`rinbosari ^_______Berdinov N. X. “__” ____ 2014 -yil
^5 “B sinf	^____ ____ 2014 -yil
^5 “V sinf	^____ ____ 2014 -yil

^{MAVZU: BARGLARDA ORGANIK MODDALARNING}

_{HOSIL BO'LISHI}