«Tarix» kafedrasi «O‘zbekistonning eng yangi tarixi» fanidan

1.
Mustaqil taraqqiyotning dastlabki bosqichidagi muammolar.
O’zbekistonning o’ziga xos taraqqiyot yo’lini tanlashi.
2.
Taraqqiyotning o’zbek modeli va uning o’ziga xos susiyatlari.
O’zbekistonning ijtimoiy-siyosiy rivojlanish strategiyasi: yangilanish va taraqqiyot yo’li.
3.
O’zbekistonning iqtisodiy mustaqilligini ta’minlashga qaratilgan strategiya
asoslari.
4.
Mustaqillik – me’yoriy-huquqiy asoslarining yaratilishi. Yangi
Konstitutsiyaning qabul qilinishi va uning tarixiy ahamiyati. Davlat ramzlari.
1.Mustaqil taraqqiyotning dastlabki bosqichidagi muammolar. O’zbekistonning
o’ziga xos taraqqiyot yo’lini tanlashi.
40

---

Davlat mustaqilligini qo‘lga kiritilishi O‘zbekistonda bozor munosabatlariga
o‘tish uchun qulay sharoit va keng imkoniyatlar yaratdi. Bizning diyorimizda bozor
munosabatlari yangilik emas. Ming yillar davomida ajdodlarimiz hunarmandlar
ishlab chiqargan ajoyib mahsulotlarini, tabiiy boyliklarini dunyoning to‘rt tomonga
chiqarib savdogarlik qilgan, mol almashgan.
O‘zbekistonning boy imkoniyatlari, geopolitik sharoitidan foydalanib
o‘zimizning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot yo‘limizni belgilash dastlabki kunlarning
eng muhim vazifasi bo‘lib qoldi. O‘zbekiston tanlagan islohot yo‘li ijtimoiy
yo‘naltirilgan bozor iqtisodini shakllantirishga qaratildi.
Bozor munosabatlariga asoslangan demokratik jamiyat qurishning asosiy
tamoyillari Birinchi Prezident I.Karimov tomonidan ishlab chiqilib dunyodagi
rivojlangan mamlakatlarning yirik mutaxassislari, davlat arboblari tomonidan tan
olindi va o‘zining hayotiyligini namoyish etmoqda. Bu tamoyillarning asosiy
mazmuni quyidagilardan iborat:

iqtisod siyosatdan ustun turib, mafkuraviy tazyiqlarsiz, o‘ziga xos ichki
qonunlarga muvofiq rivojlanmog‘i kerak;

davlat bosh islohotchi o‘rnida bo‘lib, u islohotlarning ustuvor yo‘nalishlarini
belgilab berishi va ularni izchillik bilan amalga oshirishi lozim;

bozor munosabatlariga o‘tish qonun ustuvorligini talab qiladi. Butun xalq
tomonidan qabul qilingan Konstitutsiya va qonunlarga amal qilinishi shart;

bozor munosabatlarini joriy etish bilan bir vaqtda aholini himoya qilishning
kuchli ijtimoiy siyosatini o‘tkazish;

ijtimoiy islohotlarning rivojlanib borishi va yo‘nalishini belgilab beruvchi
tamoyillardan biri bozor iqtisodiyotiga o‘tish evolutsion yo‘l bilan, bosqichma-
bosqich amalga oshirilishi zarur.
Yangi iqtisodiy munosabatlarga o‘tish tamoyillari asosida g‘oyat ma’suliyatli
va murakkab vazifa-iqtisodiy islohotlar strategiyasi ishlab chiqildi. Iqtisodiy
strategiyaning boshlang‘ich nuqtasi ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlarning pirovard
maqsadini belgilab olishdan iboratdir. Bu vazifa markazlashtirilgan, ma’muriy
buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyotdan 
bozor munosabatlariga
, bir sifat holatidan
ikkinchi sifat holatiga o‘tishdan iboratdir.
2.Taraqqiyotning o’zbek modeli va uning o’ziga xos susiyatlari. O’zbekistonning
ijtimoiy-siyosiy rivojlanish strategiyasi: yangilanish va taraqqiyot yo’li.
Jamiyat rivojlanishining zamonaviy milliy modellari. Bunday ulkan vazifani
bajarishdan oldin jahonda mavjud bo`lgan iqtisodiy rivojlanish modellarini o`rganish
zarur edi. Ma’lumki, jahonda milliy taraqqiyot modellari ko’p bo’lib, ularni asosan
Yevropa va Osiyo taraqqiyot modellariga ajratish mumkin. Bu modellar shu
mintaqada yashayotgan tub aholisining nomi bilan ataladi. Bunda Yevropa
mamlakatlari iqtisodiy taraqqiyot modellari turkumiga: nemis, britan, fransuz, shved;
Osiyo mamlakatlari iqtisodiy taraqqiyot modellari guruhiga: yapon, koreys, hind,
xitoy modellari kiradi.
Bunda, nemis modeli ijtimoiy yo`naltirilgan bozor iqtisodiga, britan modeli
iqtisodiyoti davlat tomonidan tartibga solishga,fransuz modeli davlat tadbirkorligiga,
shved modeli ijtimoiy tenglik va adolatni ta’minlash ustuvorligiga asoslangan holda
41

---

iqtisodiy faoliyat olib borishga qaratilganligi bilan ajralib turadi.Osiyo
mamlakatlaridagi yapon modeli iqtisodiyotni yaponcha hayot tarzi an’analariga
muvofiq “oila+ jamoa”ni uyg’unlashtirish asosida jamiyatni ijtimoiy tashkil etish,
koreys modeli investitsiyalarni jalb etish; hind modeli korxonalarning innovatsion
faolligi; xitoy modeli industrlashtirish, shaharlashtirish, marketinglash va
baynalmilallashuv, shuningdek, iqtisodiyot, siyosat, madaniyat, jamiyat va ekologiya
sinteziga asoslanadi. Ushbu modellarning ishlash mexanizmlari, ular keltirib
chiqaradigan natijalar to’liq o’rganib chiqilgandan so’ng, ulardan nusxa
ko’chirilmasdan, o’zbek xalqining manfaatlariga mos keladigan va ularni porloq
kelajak uchun boshlab boradigan taraqqiyotning yangi “o’zbek modeli ” buyuk davlat
va jamoat arbobi Birinchi Prezident I.A.Karimov tomonidan 1992 yilda yozilgan
“O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo`li ” nomli kitobi va keyingi asarlarida
ilmiy jihatdan asoslangan holda ishlab chiqildi va hayotga tatbiq etildi.