Talim vazirligi

Tashqi jarayonlar – Yer yuazsidagi Yer po’stining yuza qatlamida Quyosh energiyasi, og’irlik kuchi va tirik organizmlar ta’sirida ro’y beradigan jarayonlar. Bunday jarayonlarga nurash xodisalari, suv, shamol, muzlar ta’sirida ro’y beradigan xodisalar va boshqalar kiradi. Tashqi jarayonlar ekzogen jarayonlar deb ham ataladi.

Tekislik – Yer yuzasining yassi yoki bir oz o’r-qir bo’lgan katta maydonlari: joylashgan o’rniga qarab pasttekislik, baland tekislik, yassi tog’liklarga bo’linadi. Yer yuzasining shakliga qarab yassi, o’r-qir tekisliklar bo’ladi.

Tektonika –(yunoncha tektonikos - binokorlikka oid )- Geologiyaning bir tarmog’i, Yer po’stining tuzilishi va uning ichki kuchlar ta’sirida, Yerning taraqqiyoti jarayonida ro’y beradigan o’zgarishlarni o’rganadi.

Termosfera – (yunoncha termo-iliq, sfera –shar) – Atmosferaning o’rta xisobda 80 km dan 300 km gacha balandlikga mezasfraning yuqori chegarasi bilan ekzosferaning quyi chegarasi orasidagi qatlam.xarorat ko’tarilib borib, 300 km balandlikda 500 C dan oshadi. Gaz atomlari esa ionlshgan bo’ladi.

Terrasalar – (lotincha terra-yer)- vodiylardagi ko’l va dengizlar soxillaridagi zinapoya shakldagi tekisliklar. Shundan daryo terrasalari, dengiz terrasalari paydo bo’ladi.

Toponomika (lotincha topos-joy, onoma-ism)- Geografik nomlarning paydo bo’lishi, rivojlanishi, o’zgarishi va tog’ri yozilishini o’rganuvchi fan.
Tog’lar – Yer po’stining yakka-yakka yoki qator tizmalari, palaxsalar shaklida ko’tarilgan joylari. Tog’lar burmali, palaxsali, burmali-palaxsali bo’lishi mumkin. Turli xil balandlikda bo’ladi. Mutloq balandligi 600 m dan baland joylar odatda Tog’lar deyiladi.

Tog’ massivi –Tog’li o’lkalarning uncha parchalanib ketmagan va boshqa tog’lardan aloxida joylashgan yaxlit, ko’pincha gumbazsimon shakildagi qismi.

Transport – (lotincha transport- tashiman) – Xalq xo’jaligining yuk va yo’lovchilar tashiydigan tarmog’i. Transpartning asosiy turlari temir yo’l, dengiz va daryo kemachligi, avtomobil,xavo, quvur va elektron Transport turlari, Transport xizmati tashilgan yuk va yo’lovchilar miqdori bilan o’lchanadi.

Tuproqlar – Yer po’stining o’simlik o’sishi uchun zarur bo’lgan mineral va chirindi jinslarga boy, yumshoq yuza qismi Tuproq. Organizmlar, suv, havo va g’ovak jinslarning o’zaro ta’siri natijasida paydo bo’ladi. Tuproqlar tarkibi turli xil minerallardan, chiqindilardan, tirik organizmlar suv, tuproq eritmasidan iborat bo’ladi. Tuproqlar yer yuzasida zonal tarqalgan. Xar bir tabiat zonasining o’z tuproq turi bor.

To’qay –Daryo bo’yidagi qalin,changalzor o’rmon. Suv serob,mikro iqlimi atrofdagi cho’ldan namiroq va yumshoq bo’ladigan o’simlik hamda hayvonati o’ziga xos bo’ladi. To’qaylarda daraxtlar bilan birga butalar, o’tlar ham qalin o’sadi.

To’g’on ko’llar – Daryo vodiylariga tog’larning qulab, surilib tushishi natijasida daryo o’zaning to’silib qolishi oqibatida xosil bo’lgan ko’llar.Pomirdagi Sarez ko’li, Chotqoldagi Ko’kko’l misol bo’ladi.