Talim vazirligi

G

Gavayya orollari - Tinch okeanidagi arxipelag.Orollar 3600 km gacha cho’zilgan 24 ta vulqon orollardan iborat.Gavayya orollarida harakatdagi vulqonlar ko’p. Iqlimi tropik dengiz iqlim. O’rtacha yillik yog’in 3500-4000 mm ga teng.Daryolari kalta. Tuprog’I qizil, qizil-qo’ng’ir, tog’larida tog’ o’rmon qo’ng’ir tuproqlar keng tarqalgan. Nam tropik o’rmonlar, quruq yon bag’irlar esa savanna va butazorlar bilan qoplangan. 90% o’simligi endemik. Turizm va dam olish zonasi, iqlim kurortlari mavjud.

Galapagos orollari – Tinch okeanning ekvator qismidagi bir gurux (13 ta yirik va birqancha mayda) orollar. Janubiy Amerikadan 1000 km g’arbda Ekvador Respublikasi tarkibida. Maydoni 7,8 ming km kv ga teng. Galapagos orollari 1935-yilda milliy park deb e’lon qilingan. Galapagos orollari vulqon otilishidan paydo bo’gan. Iqlimi asosan quruq iqlim. Galapagos orollari tropik va sovuq mintaqa o’simliklari hamda hayvonlari liana va mox, tropik qushlar bilan Antarktika baliqchi qushlari va boshqa hayvonot turlari keng tarqalgan.

Gama Vasko Da (1469-1524) – Potugalyalik dengizchi, Yevropadan Hindistonga boruvchi dengiz yo’lini izlashni yakunlagan. Gama ekspeditsiya davomida portugallarga, Afrikaning g’arbiy qirg’oqlari bo’ylab boruvchi dengiz yo’li allaqachon ma’lum bo’lib, Hind okeaniga boruvchi yo’l topilgan edi. Gama ekspeditsiyasi Afrikaning janubiy- sharqiy soxilini kashf qildi va Hind okeanini kesib o’tdi. Gama 1497-yildagi ekspeditsiyasi Portugalyaning Hindistondagi mustamlakachilik ekspeditsiyasiga yo’l ochdi.Gama 1524-yil Hindistonning vitse-qiroli etib tayinlandi va o’sha yili Hindistonga uchinchi oxirgi Ekspeditsiyasiga boshchilk qildi va o’sha yerda vafot etdi.

Gang – Hindiston va Bangladeshdagi daryo. Uzunligi- 2700 km ga teng, havzasining maydoni 1120 ming km kv ga teng. Braxmaputra bilan birgalikda 2055 ming km kv ni tashkil etadi. Himolay tog’laridan 4500 m ham balandda joylashgan.Gang Himolay tog’larining chuqur daralaridan oqadi. Hind okeaning Bengaliya qo’ltig’iga quyiladi. Qo’shilish yerda Braxmaputra bilan qo’shilib juda katta delta xosil qiladi.

To’yinish turlari : Baland tog’lardagi qor,Himolay tog’idagi muzlik va quyi qismi musson yog’inlardan to’yinadi. Gang sersuvligi jixatidan yer sharidan Amazonka va Kongodan keyi 3-o’rinda turadi. Gang okeanga yiliga o’rta xisobda 350 mln t ga yaqin oqiziq keltiradi. Gangni xo’jalikdagi axamiyati juda katta. Gangdan ayniqsa o’rta oqimda sug’orishda foydalaniladi. Gang xindularning muqaddas daryosi xisoblanadi.

Gviana oqimi - Janubiy Amerikaning shimoliy –sharqiy qirg’oqlari yaqinidagi iliq oqim. Janubiy Passat oqimining tarmog’i. San-pokidan boshlanib, Gviananing shimoliy – g’arbiy qirg’oqlaridan o’tadi va Shimoliy Passat oqimiga qo’shilib ketadi.
Gviana yassi to’g’ligi- Janubiy Amerikaning shimoliy –sharqiy yassiy tog’lik. Shimol va Janubda Orinoko va Amazonka past tekisliklari, g’arb va sharqda And tog’lari va Atlantika okeani oralig’ida. Garbdan sharqqa 2000 km ga cho’zilgan. Eng baland nuqtasi – 3014 m ga teng. Yirik temir ruda, shuningdek oltin, olmos konlari dunyo axamiyatiga ega boksit, uran va marganes ruda konlari bor. Qizil sariq daterit tuproqli yerlari sernam, tropic o’rmonlar keng tarqalgan. Hayvonot dunyosi juda boy. Gviana yassi tog’ligida axoli juda siyrak joylashgan. Gviana yassi tog’ligida Brazilya, Venesuella, Gayana, Surinam, Kolumbiya davlatlari va Gviana joylashgan.