Таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

 
7.4. Интернет-аукционлар ва уларнинг нарх 
шаклланишидаги роли 
Компания маҳсулотига талабни баҳолаш ва товар учун энг 
оптимал нархни аниқлашнинг самарали воситаларидан бири 
сифатида интернет-аукционалар хизмат қилиши мумкин. 
Аукцион (лотин тилидан «auctio» — катталаштириш) — товар 
ва хизматларни оммавий рақобатли савдоларда сотиш бўлиб, бу 
жараѐнда уларнинг якуний нархи белгиланади. Виртуал ѐки 
интернет-аукционларга 
хос 
бўлган 
хусусият 
шундаки, 
улар 
сотувчилар ва харидорларнинг кенг доираси учун очиқроқ бўлиб, 
Интернетда савдо ташкилотчилари сайтида ўрнатилган махсус 
дастурий таъминот ѐрдамида амалга оширилади. 
Интернет-аукционлар иккита асосий мақсадга хизмат қилади: 

компаниянинг товар ва хизматлари сотилишини таъминлаш 
— интернет-аукционлар маҳсулот сотишнинг самарали каналларидан 
бири бўлиб хизмат қилиши мумкин. Бунда улар компания сайтида 
ҳам, бошқа сайтларда ҳам ўтказилиши мумкин. Кўп ҳолларда 
иккинчи вариант афзалроқ саналади, чунки бунда компаниядан 
интернет-аукционни ташкил қилиш учун қўшимча харажатлар талаб 
қилинмайди ва у табдир ташкилотчисига комиссион тўлов шаклида 
минимал харажатларга учрайди. Бунинг устига мустақил интернет-
аукционларга корпоратив сайтда ташкил қилинган аукционларга 
нисбатан кўпроқ одам ташриф буюради; 

маҳсулотнинг бозор нархи ва бирламчи талабни аниқлаш 
учун синов савдоси ўтказиш — кўплаб компаниялар интернет-
аукционлардан янги маҳсулотлар учун бозор нархини аниқлаш ва 
талабнинг маркетинг баҳоси учун фойдаланиши мумкин. Айнан шу 
ерда янги, юқори технологияли товарларни ѐки янги, илгари 
бўлмаган истеъмол хусусиятларига эга товарларни сотишни бошлаш 
мумкин. Интернет-аукционлари орқали савдо бу ҳолатда бозор 
талабини олдиндан баҳолаш ва янги маҳсулот учун бозордаги реал 
нархни аниқлашга имкон беради. Шу тариқа у нозик маркетинг 
воситаси сифатида хизмат қилиши мумкин. 
Аукцион савдоси ҳолати ва истиқболлари

---

168 
Интернет-аукционлар ҳали жуда ѐш, лекин истиқболли электрон 
тижорат соҳаси ҳисобланади. Уларнинг айланмаси бугунги кунда 
Интернет орқали бошқа барча чакана савдо айланмаси билан тенгдир. 
Йилига Интернет орқали миллиондан ортиқ фойдаланувчилар 
битимлар имзоламоқда. 
Энг машҳур ва оммавий интернет-аукционлардан бири саналган 
eBay (www.ebay.com) сайтида 2001 йилда ҳар куни савдога 2900 та 
турли тоифадаги 3,5 млн.дан ортиқ турли товарлар савдога қўйилган. 
Агар бундан ярим йил олдин жаҳондаги энг йирик порталлар 
таркибида интернет-дўконлари бўлган бўлса, ҳозирда улар худди шу 
тарзда ўз аукционларига ҳам эга бўлмоқда (auctions.yahoo.com, 
shop.netscape.com/auctions/, auctions.lycos.com), бошқа томондан эса, 
аукцион ўтказувчи жаҳондаги йирик фирмалар ҳам «электрон 
тижорат илғорлари» тажрибаларидан фойдаланган ҳолда Интернетда 
ишлашга ўтмоқда. 
Бунга мисол тариқасида Sotheby’s ва Amazon.com қўшма 
лойиҳасини (янги сайт www.sothebys.amazon.com) ѐки Lycos портали 
ва АҚШдаги катталик даражаси бўйича тўртинчи аукцион уйи — 
Skinner қўшма лойиҳасини (skinner.lycos.com) кўрсатиш мумкин. 
Интернет-аукционлар сони ва айланмасининг бундай ўсиши шунга 
олиб келдики, бир қатор таҳлилчилар яқин келажакда электрон 
тижоратнинг катта қисми биринчи навбатда интернет-аукционлар 
орқали савдога ўтиб кетишини башорат қилмоқда.