T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

M ashina to‘g ‘risida asosiy tushunchalar. 
M ashinalar yara- 
tishdan maqsad, insonning jism oniy va aqliy m ehnati unumdorligini 
oshirish va yengillashtirishdir. M ashinalar ish bajarishda va ishlab 
chiqarishni boshqarishda yordam beradi.
M ashinalarning asosiy tiplari ish (texnologik va transport), 
energetik hamda 
informatsion (kontrol qiluvchi-boshqaruvchi, 
mantiqiy va kibernetik) m ashinalardan iborat.
Texnologik mashinalar 
ishlov beriladigan detal yoki materiallar- 
ning shakli, o‘lchami va xossalarini o‘zgartiradigan ishlarni bajaradi.
Transport m ashinalari turli yuklarni tashish uchun xizm at qiladi.
Texnologik va transport m ashinalari m ashina-qurollar deb 
ataladi.
M ashina 
- dvigatellar energiyaning bir turini boshqa turga 
aylantiradi va texnologik ham da transport m ashinalarini harakatga 
keltirish uchun xizm at qiladi.
Kontrol qiluvchi-boshqaruvchi mashinalardan 
ishlab chiqa­
rishni avtom atlartirish va tez o‘tadigan ham da uzluksiz kontrol 
qilinadigan protsesslarni boshqarishda foydalaniladi.
M antiqiy va kibernetikaviy m ashinalar 
m urakkab ilmiy 
tekshirish va ishlab chiqarish m asalalarini tez yechishga imkon 
beradi, aqliy m ehnat samarasini oshiradi.
H arakatning bir turini boshqa turga aylantirish uchun xizm at 
qiladigan m exanizm lar m ashinaning tashkil etuvchi qism lari hisob­
lanadi.
155

---

Istalgan m ashina m exanizm yoki asbob yig'iladigan birliklarga 
birlashtiriladigan alohida detallardan iborat boiadi.
Detal 
deb, yigi'sh operatsiyalarini qo‘llamasdan nomi va 
markasi jihatidan bir jinsli m aterialdan tayyorlangan buyumga 
aytiladu yig'iladigan birlik-tashkil etuvchi qism lari o‘zaro yig'ish 
operatsiyalari vositasida korxona-tayyorlovchida biriktiriladigan 
buyumdir.