4.9-jadval
Greyder ag'dargichining o‘rnatilish burchaklari
Operatsiyalar
Qamrov
Kesish
Qiyalik
burchaklari, grad.
Plug bilan yumshatilgan gruntni
kesish
30 gacha
40 gacha
15
Yumshatkich bilan yumshatilgan
gruntni kesish
3 0 -3 3
Yumshatilmagan
yengil gruntni
kesish
3 5 -4 0
35 gacha
Gruntni surish
3 5 -5 0
3 5 -4 5
18
Gruntni tekislash
35-70
5 0 -6 0
2
Gruntni rejalash
4 5 -5 5
4 0 -5 5
18
Yo‘lni qordan tozalash
5 0 -6 0
6 0-70
18-20
H ar bir to‘kilgan grunt uyum i oldingisi tomon surilib, biroz
siqiladi. Birinchi qatlam to‘kilgandan so‘ng u tekislanadi, keyin
zichlanadi va ikkinchi qatlam yotqiziladi. K o'tarm a kerakli
balandlikka etgach, 500 m uzunlikdagi
qam rash masofasida
ko'tarm a yoqalab aylanm a o‘tishlar bilan yer polotnosi ko‘tarm a
chetidan boshlab o ‘rtasi tomon tekislanadi. A gar qam rash uzunligi
100-150 m b o lsa , avtogreyder m okisim on harakatlantirilib grunt
tekislanadi. A g‘dargichni 180° ga burib qo‘ygan holda avtogreyderni
ketinga yurgizib, orqaga qaytariladi. Qam rash uzunligi 100 m dan
kam boMganda grunt ag‘dargichni burib qo‘ym asdan greyderni
faqat oldinga yurgizib tekislanadi. Avtogreyder orqaga salt yurish
qiladi.
Balandligi 1 m gacha bo‘igan rezervning ichki va tashqi
qiyaliklari ag'dargichga o‘rnatilgan otkosnik (nishab tekislagich)
bilan pardozlanadi.
Q iyaliklarning
balandligi
0,6 m gacha
bo‘lganida ular avtogreyderning kerakli burchak ostida o‘rnatilgan
ag‘dargichi bilan tekislanadi. Balandligi 1-1,5
m balandlikdagi
317
rezerv va o'yilm aning tashqi
qiyaliklari 25-70°
bo‘lganda
avtogreyder ram asidan tashqariga chiqarilgan asosiy ag‘dargich
biian bajariladi.
Rezervning tubi koiarm aning
bir yo‘la ikki tomonidan
ichki qiyalik asosidan boshlab aylana bo‘ylab harakat qiluvchi
avtogreyderlar bilan tekislanadi. Bunda avtogreyder bir rezervdan
ikkinchisiga maxsus o‘tish y o lla ri orqali boradi.
O 'yilm a turlaridan biri kyuvetdir. Kyuvetlar yo‘l qurishda
o'yilm alarda pol belgilarda va balandligi 0,5 m gacha bo‘lgan
ko'tarm alarda quriladi. Y oi chetidagi ariqlar, asosan, avtogreyder
ag‘dargichi bilan kovlanadi, uning yonbag‘irlarmi
tozalash va tubini
tekislash esa nishab tekislagich bilan bajariladi.
Tayyor ko‘tarm a polotnosida qazim a ochish uning yuqori
qism idan gruntni kelib, yonlariga surish bilan amalga oshiriladi.
Agar qazim a kovlash yer polotnosini ko‘tarish bilan birga olib
borilsa, k o ia rm a balandligi 0,3 m gacha boTganda yon rezervlardan
to‘kiladigan grunt polotno o‘qiga surilmaydi, balki yonboshlarga
yotqiziladi. Shundan so‘ng bortlardan grunt olinib, ag‘dargich bilan
yo’l polotnosi o‘qi tomon suriladi va bir yo‘la tekislab,
belgilangan
shakl beriladi. Ko‘tarm a balandligi 0,3 m dan katta bo'lganida
uning pastki qismi odatdagi usul bilan yotqiziladi va zichlanadi.
Yo‘l o‘qidan hosil qilinayotgan qazim a chegarasigacha ko‘tarm aning
yuqori qatlami biroz siqib, chetlari esa siqib yotqiziladi. Qazima
zonasida uyum larning yuqori qismi kesiladi va chetga suriladi.
Qazima hosil qilish bo‘yicha keyingi ishlar odatdagi tartibda
bajariladi.
Y oi asosiga ishlatiladigan shag‘al va chaqiq toshlar qazima
tubiga qatlamma-qatlam qilib, aylanma harakatlar bilan yoyiladi.
Ag‘dargichning qamrov burchagi 45°, kesish burchagi esa 50° gacha
oraliqda o‘rnatiladi. Ag'dargichning qiyalik burchagi yo’l ko‘ndalang
kesim ining belgilangan qiyalik burchagiga teng qilib olinadi. Yuza
tekislab bo‘lingandan so‘ng ag'dargichning qamrov burchagi 60-90°,
318
kesish burchagi esa 60°ga o‘rnati(ib, yuzaga shakl beriladi. Yuzaga
shakl berish ishlari qazim a qirrasidan boshlab avtogreyderni aylana
bo‘ylab harakattantirib amalga oshiriladi. Qam rash uzunligi 300 m
b o lish i lozim.
Yaxshilangan tuproq yo'llar ularga yengil turdagi yo‘l qopla-
m aiari yotqizish yo‘li bilan quriladi. Bunday
qoplamalarni araiash-
tirish usuli bilan tayyorlashda avtogreyderlardan foydalaniladi.
Bunda avtogreyderlar yordam ida grunt yoki shag’alli material
bogiovchi m oddalar (bitumlar, senient va boshqa qo‘shilma]ar) bilan
yaxshilab aralashtirib tekislanadi.
M aterial avtogreyderni aylanma harakatlantirib aralashtiriladi.
Birinchi o‘tishda u qazim a cheti tomon surilsa, keyingi o‘tishlarda
uning o‘rtasiga suriladi. Bir jinsli aralashm a hosil bolgach, u
qazim alarga taqsimlanadi va shakl berib tekislanadi. Qoplamaning
sirti bir tekis chiqishi va belgilangan shaklni ta'm inlash uchun eng
so‘nggi o‘tishda avtogreyderga andaza-dazm ol tirkaladi.
Barqarorlashtirish usuli bilan sifatli yo‘llar qurish uchun grunt
cho‘kichlagichlar bilan yum shatiladi, m aydalanadi va bog‘lovchi
m ateriallar
(semen
t, bitum va b.) bilan aralashtiriladi,
shakl berib
tekislanadi va zichlanadi.
319
